Monday, July 28, 2008

BANGKUA-NUAM SUAHNA. [ ix ].

BANGKUA NUPI KIZEN, NUPI-HOIH.

Bangkua-nuam tawh kisai, tangvalno kipancil kimlehpam tawh kizopna kaneih aa kipan kalunglut mahmah khat ahi hi. Bangkua-nuam omdan kamu a, a nuamlote omdan zong kamu hi. Bangkua-nuamte pen mihau, khawhsa kham, mipil khempeuh nahi kimlo hi. Bangkua-nuamlote a tamzaw pen ankhingkham, sum leh paai zongsiam, pilna leh siamna neite sungah natamzaw uh hi. Bangkua-nuam suahna pen Teekte panna, Pasal panna, Mo or Inn-nupi panna a laksiam kei uleh pianglo hi. Tuni-in NUPI KIZEN THU kikum ni.

Innkuan pen a zaizaw-in en lehang kumpigam khat tawh kibang hi. Ki-ukna khempeuh pen innkuan pan kipan hi. Innkuan hoih tamna khua pen khua hoih hi. Khuahoih tampi teenna gam pen gamhoih, gamnuam, gamminthang ahi hi. Tua hoihna leh khantohna khempeuh A-ukte tawh kisai hi. Bangkua sung-a Minister of Home Affair pen Inn-nupi ahi hi. Nupi kizente makaihna bangkua pen nopci a, nakhempeuh kicingin etlawm hi.

Mothak-hun.

Mothak-hun pen pasal neihni aa kipan taneu neihhun dong huamdiak hi. Teek cidam-a a khanglaite omna-ah Mo hihna hun beihak zaw deuh hi. Teekte in seemzo bawlzo vaihawmzo ahihmanin a Teekte nungzui-in gamta hi. Teekte thakiat hong kipan a, tate vaihawmhun hong tun ciangin, Mo ten inn-nupi nasep khempeuh a banbanin sepkul hi. Mo-hihna khempeuh nusia-in Bangkua-nupi, inn-nupi dinmun hong tung ahi hi.

Mo hihhunin Teekte ukmawk theilo hi. Amathu-in vaihawm phuatphuat mawklo hi. Teekte tawh kikumin vaihawm uh hi. Teekte lamlahna bangin gamta hi. Tua hunsung teng pen a masuanthak ahi, a pasal bangkua-sung nuntakzia khempeuh teltakin kan kul hi. Hoih maw, hoih lo cise lo-in zuihphot kul tadih hi. Ngeina hoihlo a om ciangin ciamteh a, inn-nipi or bangkua-nupi nasep a puakni aa kipan hoihzaw ding-a alamet bangin gamtaang hi. Bangkua-nupi dinmun a lakma-in ahoihlo khempeuh lumletmang leh, kithutuak theilo ding hi. Tua ahih ciangin Mote in amauhun in bangciang huam hiam, cih theihding kisam hi.

Nukul pasal neihakte pen ngaihsut haam khin ahih ciangin, Teekte demna ding keksa-in mothak thei uh hi. Tua bangte tunna-mun pen " Ui eek puu" bangin a nawkna khempeuh liing lamlam hi. Mothak-hun theilo numei ahi hi.

Zii dinmun.

Nupate pen pumkhatsuak ci-in laisiangtho in gen hi. Thuneu-thulian nakhempeuh a kibangin puakhawm ding uh hi. Puakhawm cih ciangin agihna kibang dinga, a thahaatna kibang ding cihna hilo hi.

A kiteengcil nupa singzawng kamu ngei hi. A singzawn pen taakhing letmat-6 siikkim aa kisui, pi-12 sau khat ahi hi. Among tuakah pua hileh agihna kikim ding-a, numei aading giklua hi. A pasal in a laizang nehdiakin a puak ciangin noptakin inn tunzo uh hi. Pasal thukhualna leh numei thukhualna kikokim a, nopci mahmah hi.

Numeite in pasal nungzui-in huhtheih khempeuh huh ding hi. Pasal masuan khempeuh theihpih thamlo-in among nadompih tawntung ding hi. Pasal huhlo-a a sai thei bek numeite pen leitungah numei mansel pente ahi hi. Mikaangte in, " share your hands " ci uh a, ukmawk lo-in huh tawntung ding ahi hi.

Khanglui mite Psychology leh Phylosophy sin omlo napi, tuhun degree tampipi te sangin muhdan omdan siamzaw thei mawk uh hi. Anung-ama khualsiamin nupa omzia etlawm mahmah hi. Teekte zahtak piak siam mahmah hi. Ama pasal vaangpia-in zahtak bawl ahih ciangin midangte inzong zahtak pih pah hi.

Khuata nuntak Inn-nupi hoih.

Kaneulai-in ka Papi tapa uupen in zi hong nei hi. Bangkuapi ahih ciangin ko innlak sanggam naupangte sawmtaangin kagiak thei uh hi. Innbuul mahmah a, pawipi bangin innlak sanggam naupang teng tawh gamlumin ku ziahziah hi. Tua honpi lak-a mothak hih ding pen thu-olin dingin kangaihsun kei hi.

Teekte pen Lawki hi a, ka uupi uh Tapidaw ahi hi. Teekte in lokho a, ama pasal pen Sangsia ahi hi. Lawki Tapidaw omkhawm kikaal bangci om ding, Lokhote leh kumpi naseemte kikaal bangci panpih ding cih bilbial sungah va om kha hi. Teek zahtakna leh kumpi naseem ahi a pasal zahtak piakna banah Lawki Ngeina leh Tapidaw Ngeina kikaal nawngkai lo-a omsiam kul hi.

K a Mo uh Luai Khan Vung pen Laisinna saang tawh kisawhkha ngeilo hi. Tuhun Innkuanlam Phd degree neite ama-munah kikoih hileh khatbeek omzo-in ka um kei hi. Ziingsang a pasal leh Teekte thawhma -in naunawi nelai botsatin tho-a, a kah ciangin a Pi leh a Pu aang denna hi. Niangbeel zamin tuilum suang hi. A pasal maiphiatna ding bawl hi. Niangtui bawlsa-in sabuai tungah tunsak hi.

Thanuamte in naukap donpak lo hi. Kizakmawh bawlin a nasep lungtu zaw hi. Teek nei aa naseemlo nau pompomte pen numei kizente pianzia hilo hi. Naudon luate pen numei thadah hizaw hi.

Tua khit ciangin nitak-an ding vaimiim deng hi. Aman ciangin anne hi. Aman ciangin naunawi pia hi. Tua teng khit ciangin a seng manin lokuan hi. Sunthapai-in lokho a, a ciah ciangin ansing khoptakin pua hi. Inn tungnailo-in a phaitam gaalah, aTeekpa zukhamin hong ciah gaalmuh hi. " Ken zukham" cihcih leh lamphuung pheizutin hong ciah hi. A singpuak paihleh sunniloh aa a lunglawngpen ahi, naukap zakzak lawngman lo-in a teekpa delhin dawn hi.

Tuhun aate hileh " Zuneek hoihlo kongci veleh hong khoi hong vakte cih bangbangin om peuh vevua," cikha mai ding hi. Tua cilo-in, " aw Pu, aw pa nang hong tuahpha, sanggamten hong neekngaih lungdam si ee," ci-in ciahpih a, lupna ah sial hi.Nitak a lupma-in Teekpa sun-an ding beelta-in zu guansa -in koih hi.

Sangsia nasep pen deihsakna neite aadingin ollo hi. Zingsang nai-8:00AM aa kipan nitak nai-3:00PM dongmah tawlnga lo-in awng uh hi. Awging paikhiat simin sisan bangzah kitheh cihpen Cidamna lam tawh kisai siavuan ten gen uh hi.Gim mahmahin paat ngingeii in inn tung uh hi. Sangsia a tamzaw, TB tuapnatna, sin cancer, gilpi cancer tawh si uh hi.

Tawlngakni neih sunsun.

Zii kizen tumlote hileh a pasal kiangah, " napuante beek nasawp buang ve" cithei ding hi. A zi in telsiam mahmah hi. Lokhote pen nikhat tawlngakni om sunsun, a pasal sangkah puan leh khedap mawzaa teng sawpsak hi. Aman ciangin Biakinn pai uh hi. A tangeek aangkuahin pua a, a langtuakah a uute baanlet hi. Lusu kawmkawmin naunawi pia-in thungai hi. Gimlua ahih ciangin thuhilh-siapa thugente mumangin dawngkha a, " Man dek dek ing e," ci-in awng zezaa hi. Inn a tun ciangin kikumkik a, puak ziahziahin nui uh hi. Pasal ngaihna, Teekte hehpihna , tangeek ngaihnate haangin gimlam tawllam phawkzo lo hi. Khatvei beek phunlo hi.

Sanggam kiim leh paam tawh.

Innlak sanggam kiim leh paam tawh kizopna zong vailianpi ahi hi. Ka Zii lei dingin Kapteel kaciah hi. Ka Sunghte pen Lawki ngentang ahi-a, keippen SDA Pastor kahi hi. Pawlpi Ngeina bangin kitenna kabawl khit ciangin , Pupa Ngeina tawh lei kul hi. Amau hong gawh ding Mosa pen vok ahi hi. " Bangmah hong gawh kei un, vok zong deih mahmah keng, kacihlem, " Heh, nang kong gawh uh hilo, nang neek ding zong hilo, ' katanu uh kapia uh hi,' ci-a sagiltah hibek hi, nang sai ding omlo hi," hongci ziau mawk uh hi. Tua ciangin paulo-in daitakin ka om hi.

Ka innpi uh pen khanglai teng Tapidaw hi-a, Teek teng Lawki ahi hi. Ka Mo uh koici tat ding hiam? Lawki Ngeina tawh Mo pidingin kuan kul ngiau mawk hi. Innpi bangkua aa mokhak teng in, zubeel gol mahmah tawh hong uap uh hi. Zingsang anneek man khit ciangin a kuanlam ahi, pasallam teng in zubeel golmahmah beel-8 guangin kakuan khengkhang uh hi. Innteeklamte kikaihkhopma-in innliim laizangah Zam khai pah uh hi. Zu leihin lasak kipan hi. Ka innpipa zii ka u Luai Khan Vung pen zu ne kikeuhlo-in khuangbulah lasa diaa diaa hi. Lawki leh Tapidaw kikaal nangawnah omsiam mahmah lel hi. Pawlkhatte hileh Jesu mintawh a sanggam teng nawtmangin ka um hi.

Nupi kizen thanuamte thusia peng.

Mikaangte in, " Anngawl aa si om hi, thanuam aa si omlo hi," ci-in gen thei hi. Thanuamte khansau zaw hi, ci hi. Thadah mi a tamzaw damlo-in sibaih hi. " Cinate hehpih un, thanuamte hehpih kei un," cithei uh hi. Leitungah cidam a nasepmah nuam pen hi. Thatawl gilkial mahmah aa ih neek an sang a limzaw omlo hi.

Naseem thanuamte pen thusia tampi tawh kipeng hi. Ittuam muhdahtuam neilote leitungah mihampha minuamsa ahi hi. Gensiathun ngahlo hi. Mawhzonhun ngahlo hi. Ama masuan tawh nitum den hi. Leitung thupha leh vantung thupha khuavaak in taan aa, a vang taang den hi. Lungsim nopna om tawntung hi. Leitungah minuamsa icihpen minuamsa ahi hi.

KHANGTHAK LEH KHUAPI NUNTAK

Khuapi leh khuata nuntak pen nasep-silbawl kibanglo hi. Neek leh dawn kibanglo hi. Ahun-anai kalsuanzia kilamdang hi. Numei kizente pen munkhempeuhah ta-kawikawi lel hi.

Lawm ih zon ciangin a maitang ki-en masa hi. Si leh sa kisukkhakna zui-in kila hi. Innnupi kizen kingah kimlo hi. Bangkua buaina bulpi pen anbuuksung nasep ahi hi. Anbuuksung nasep siamsa Mo a neite pen nuntak-masuan a tamzaw picing hipah hi. Inn-nupi kizen suahna dingin Nasep Sinna Saang pen Anbuuk sung ahi hi. Numeihoih numeipilte minthanna pen Anbuuk pan piang hi.

Inn-nupi kizente omdan tatdan.

Hunzatzia.
Zingsang thawhhun maan uh hi. Nasep suangsam lo dingin thawhhun, anneekhun, nasephun, tawlngakhun, luphun kipelh ngeilo dingin Hun pen kepcing kul hi. Masuan khempeuh in HUN neiciat ahih ciangin thupi seh aa patauh tawntung ding ahi hi. Hun manphatna a thei a zangsiam numeite pen leitungah numei pilpente hipah hi.

Numei kizente thawhhun maan tawntung hi. A pasal nungah tho ngeilo hi. Hunmaan tak-a neekzawhna dingin anhuanin niangtui awm hi. Anneekhun maan keileh nasep masuan suangsam pah hi. Ahunbit na kiseemlo hileeng ih kham kingah lo hi. Nuntak buppi sunangh hi. Innkuan vaai thupi pen Zonhun leh Neekhun ahi hi. Zonhun tawmlua leh neekding omlo hi. Neekhun maan keileh zonhun ding tawm hi. Tua geel kokimin zatsiam ding ahi hi.

Anbuuk nasep.
Leitung buppi nuntakna pen anbuuk aa kiseem nate tungah kinga hi. Khanglui-khangthak anbuuk tawh kipeng thei lo hi. Anbuuk nasep polhteh kha leng nasep masuan dang khempeuh suangsam pah hi. Zing leh nitak simin anbuuklam vilsa-in kingak hi. Alim-a-al khempeuh anbuuk pan hong pai hi. Lungkimna leh lungkimlohna khempeuh anbuuk pan kipan hi.

Nupi kizente thawhhun maantakin tho hi. Niangtui awmsa-in koih hi. Shopping pai akul leh pai hi. US leh Europe gamah Refregerator om ahih ciangin an kikoihkhol thei hi. Kawlgam khawngah tuni neek ding tuni mahin lei kul hi. Anhuanin humaanin ne uh hi. Naikhat nangawn nasephun sum ngamlo uh hi. Nakhempeuh a hun lapin gamtaang hi.

Numei pilte in anthuuk a, a innkuanpih teng tutna a piakkim khit ciangin amah tu pan hi. Ama sanga khanghaam zaw a om leh,amau neekma-in sawk masa lo hi. A kham ciangin kuang seng hi. A tanute naseem theigual a omleh ama pangah pantahin seppih pah hi. Tua bang aa kipantahte in pasal aneih ciangin mohoih, Mopil, Mokizen suak aa thupha ngahin maimu tawntung hi.

Inn-nupihoihte in anneek tuidawn khempeuh a kibang aa neekding deih hi. A omlote aading a neekma-in khenkhia masa hi. A tanh kibang kim dingin hanciam hi, A kiim a apam khuallo aa amathu a neloplopte pen numei pilte tatzia hilo hi.

A uum a beel limci-in siang sitset hi. Van khempeuh pen ama mun ciatah kician sinsenin kikoih hi. Khuaziing sung nangawnah a kisamte latheizahin munkip guan hi. A van omna khempeuh lotngah hi. A kisaphun ciangin a vante a omnamun panin lalianlian thei hi. A omnamun mahah koihkik thei hi. Um leh beel sawpsianglo-in nusia ngeilo hi. Amasun tunlo-in midangkhat nusiat ngeilo hi.

Inn-nupi kizente in, a sum ngahna telsinsen hi. A zatna ding mun zong sehsa-in koih hi. A vaalin mawkzat lo hi. A limbek sangin cidamna ding ngaihsun zaw hi. A ngahding thamante maleep ngeilo hi. A taangsam taktakte khual masa hi. Hibang inn-nupite in a pasal vangik tampi dawn a zangsak zo hi.

Pasal zahtak thei leh itna leh hehpihna lungsimtawh a mapumpi a piangam numei neite pen Zituak cileeng kikhiallo ding hi. Tua bang numeite banah anbuuklam kizen numeite pen Bangkua nuntak 50% picing khin hi. Adang kiim leh paam tawh kizopna leh a pualam nuntak zonna nasep pen 50% bang bekmah hi-a, innkuan buppi vanpuak ding kimlai numei kizente in a alangtaang saatmai zo hi. Tua bang kacih ciangin Nupi kizente pen anbuuk pan kipan hi.

Numei thadah kungmui tu.

Lokho mite zong numeithadah leh thanuaum nei uh hi. Thanuamte pen lungsimhoih hipah hi. Numei hoihte gamtatna pen muhtheihna mun leh muhlohna munah kilamdang lo hi. Ama kia a om ciangin a nasep kilang dingin a zahnihin hanciam hi. aaAma tunlo-in nusia mawlk lo hi.

Numei thadahte pen lungsim hoihlo ahi hi. Midangte muhna-ah kisiamsak hi. Thanuam kineih thei hi. Zuauthu tawh kidim hi. Thuman gen dingin hanciam ngeilo hi. Amah kia aa aom ciangin nasepna phualah omlo hi. Munbu zongin ihmu sim hi. Vaakthap hi. Tua nangawn a manlah mahmah bangin gen thei hi.

Pasian mai-ah Nupihoih ihih ding thupi hi. Nupi kizente omna bangkua-ah vaitasam omlo zahin tawm hi. Neekding sumleh paai tasam ngeilo hi. Zuauthu kigenlo aa kitelkhelhna leh lungsimnatna tawm hi. A kiliahna leh a kilangna kibangin citak ahih ciangin a innkuanpihte khamuang tawntung hi. Innkuanpihte muan Mo leh nupi kizente pen Ngun leh Kham sangin manpha zaw hi.

Thang Siangh. zogampalpi@yahoo.com

1 comment:

Unknown said...

Thu gelh siam kong sa a,adik tak pi mah zong ahi hi. Na om na mun leh khua nong hilh thei tam? Topa PASIAN in agelh zo sem sem ding in thupha ong pia ta hen.Ong gelh zel
zel in ka sim ciang in tha ka ngah mah mah hi