Thursday, October 1, 2009

PASIAN PHATNA ZOLA TUAMTUAM.

Thang Siangh laphuak.
a. Thei bang senin sanggah hing e phunghawm bansam no hing e..
b. Kum kihei ven Sian in hong sung, lentu phualngo tuizum mangkang a bualna khua, a vang khua, kei zong kabualna hi e vang, khua nuam e.

a. Pupa khanin zinleeng tawh ma ciang suang hang ei, lung ih muanna omlo e.
b. Taang kei khan in Sianmang tawh zing vaihawm ing e , kalel zang nisuak bang e.

a. Sunggil kial ven khuacih ah khau bang zam ung e, Sian aw anglum hong zawn aw.
b. Melmak vaitunnu nenah e, sutmawh tongdam mimkhau bang nok, Sian nalau kha ngai ing e.

a. Sianmang nahawm siam lawmlawm e, katehpih ding bei aw e
b. Thangvan a zal limbelh mang aw, nahawmsiam thang vangvang e.

a. Hong khawl aw Sian aw, Sian aw hong khawl aw, nalaukha tawh hong bual aw, meii bang hong zam aw,..
b. Hong bual aw Sian aw lai ah hong ta aw, khang ciautui a lim nga bang, hong bual aw Sian aw, lai-ah hong ta aw...

a. Taang kei sakluang kaheina peuh Sian sinthu tawh hei hing e.
b. Van laukhan gia bang hong zunsa Sian ii dungsun kei aw e.

a. Sian nasinthu muang ing e, kakhan puan bang khek ing e.
b. Kakhan puan bang khek ing e Satan sa bang tai aw e.

a. Simlei tung leh thangvan zilzal Sian mang nang gam lei hi e.
b. Simlei leh thang van kalah nahawmsiam zam zilzial e..

a. Lenliang miim bang thuum ing e, thangvan pan maimit hong suan a, tung khaimu bang hong zam e.
b. Lakmai luankhi hong nulsak a, banzalin pak bang hong tawi ciang, lungtup tui bang tung tah e.

a. Zinleeng tawh gi bang khen ing e, Sianmang tawh tong ciam ing e.
b. Sianmang aw a hei hiveng e Halelujah zil ing e.

a. Sian tawi a ngal liam hing e, Dawigam gi bang hial ing e.
b. Dawigam gi bang hial ing e, zinleeng a lan theu tah e.

a. Thangvan zua mel duang zil hing e, nunneem zoheisa hing e
b. Siantawi kamkei dungsun hing e, zinleeng ham bang zial ing e.

a. Sanggah momno liangvai hing e, khuankhi tawh naang bang diah ing e, Saangbel mawng bang pom ing e.
b. Sangbel mawng bang pom ing e, taang kalauna omlo e.

a. Miliam sinlai Satan banzal, gamsia gul bang sia nalawmlawm e, tui bang siang mawng e.
b. Kanialnial zong tui bang siang mawh, duangah hong luang Jesu sisan ngotui tawh, tui bang siang thei e, tui bang siang thei e.

Pum Pau. M.A.
a. Pu Zo vontawi suangua bang meng, Falam Haka, Mindat Matu, Tedim Zo cih omlo, tunsung laizom khat a piang aw e.
b. Gual aw tong sea kilawh kei ni, tunsung laizom khat a piang, sinthu khatin luangkhawm leng, Sianmang mit a etlawm ding aw e.

a. Sianmang huang iim Eden taang sing seng, lai-ah Adan a sen lianu tawh , nunnop sawl bang hei dildial aw e.
b. Nuaizin lunglian Sianmang dogal, gam siagul bang a vial kawi a, tulta gahneu agah khuai bang khum, heh aw ne aw ngaihno aw ci a, zang vaiva bang napil ding ci e..

a. Eden ciautui luang dildial e, gal in don leih, khualen mui, lum in liah kuam e..
b. Nungsia ning cing e, nungsia lah tang e, ahi zongleh kapei kulta e.

a. Ih Pu Joshua leido pal bang nang, Gedion mualsaang tung ah, sunni tang khau khih bangin khawl e.
b. Sunni taang khau khih bangin khawl e, Aizalon ciau kuam tungah, ih tung solkha ding aw acih ding tazen aa lawm.


Thang Siangh. zogampalpi@yahoo.com

Saturday, March 28, 2009

BANG HANGIN SIALSAWM KICI.

TUALBIAKNA LEH SIALSAWM

Tualbawl kici Tualbiakna leh Sialsawm Lawm-an pen kikhen ngeilo hi. Sialsawm Lawm-anneek kipat nadingin Tualbiakna kibawl masa hi. Tua ciangin Sialsawm Lawmanneek tawh kizomsak tawntung hi. Khangluimite in Tualbawl cih ahizongin, Sialsawm cih ahizongin, tua kammal khatpeuh a zak ciangin, a kibangin saangpah lian lel hi. Tuathu itel nadingin Tualbawl hong kipatna tawm sutmasa leng hoih ding hi.

Tualbiakna.
Khuasaat ciangin kimawksaat lo hi. Siampi, Hausa, Taangko, Tuinaakkhuat, Tualteek, Siikseek leh Khuangtum omlo-in khua saat ngeilo uh hi. Tuikhukkhuatte kisawl masa a, tuihoih-tuilim amuh ciangin khuasaat kipan uh hi. A masapenin Khuasiam ding leh ahuu' a keem ding kisam( hong ompih nangin ngen) masa a, tua pen Tualbawl or Tualbia kici hi.

Tualbiakna dingin Vok zang uh hi. Tua biakna pen khuataangpi aa hi-a, lawhta-in zu dong uh hi. Tua vok leina dingin lawhta mahtawh an dong uh hi.A beikhempeuh taangpi sikh ahi hi.

Khua dingin gamtaak leihoihna kizuan hi. A lauhuai sapite leh dawi, kau, gulsia-tangsia, ngia, vompi leh sahangte, pulnatna tuamtuamte nawkkhakna panin ahu-akeem dingin, Asiam ahi Khuasiam khai masa uh hi. Khai, cih ciangin bia, thoih, lungkimsak cihna ahi hi. Tua pen Tualbiakna ahi hi.

Tualbiak leh Sialsawm Lawm-anneek kizom tawntung hi. Tualbia masa uh hi. Sialsawm pawi tawh kizomsuak hi. Tuabiakna-ah khuasungmite cidamna dingleh kithuhualna ding, guahtuiluan hoihna ding, ankung susiathei lungnote omlohna ding, gah leh pak hoihtak aneih nangin kingen hi.

Zehtang.
Tualbiakni a zingciangin Zeh tang uh hi.Christian te nipitan mah bangin Lawki tenzong nipitang ahi hi. Amau Zehtang ci uh hi. Leigil suaksak lo hi. Singno leh lohing sihsuah lo uh hi. Kahna leh gamlumna bawllo uh hi. Kahna bawllo cih ciangin, tuani-in misi guilo uh hi. Gualnopna khuang leh zam gingsak lo uh hi.

Zehphi kici thukhampalsat a om ciangin, guahtui-luan hoihlo hi. Ngalhawk in lolai ankungte nawksia thei hi. Khuasungah thusia-lasia piang thei hi. Pulnatna tuamtuam in nawk thei hi. Zehphi a om ciangin abei khempeuh lohsak a, Tualbawl kik hi. Tualbawl-kha sung saman a om ciangin, Asiam lungdam hi, kumpha ding hi, ci uh hi. Tua sungaa sa kiman khempeuh pen Sawngman kicise hi.

Bang hang Sialsawm kici.
Banghangin Sialsawm ci uh hiam, katheician kei hi. Tualbiakna bawlmasa a, Lawman tawh kizom den ahihmanin, a kisaina khat peuhpeuh om hidingin ka um hi.

Nidang Khangmasa pupate hunlai-in Khamtung Zogamah ganhing lianpen Sial ahi hi. Sial pen Zoleitang aapiang Pasian in a tuamvilvel a hong piak ahi hi. Zomite tenna Khamtung bekah om hi.

Nidanglai Thawmte khanlai-in Dawi-nungak mo-in nei uh hi. A sialte pungmahmah a, nisimin kibehlap hi, ci uh hi. A Mo mining takpi hiam, hilo hiam,cih tello uh hi. Muangmawh den uh hi. A Teeknu in, a zahmawh muhsimsak a, kipheikhiit' hi ci hi. Tua ciangin, maa' uh hi.

A Mo nuakik hi. A sialte zong mualdung zui-in meiilom tawh mangkhawm uh hi, ci-in kigen hi. Sial pen leitungdangah kimu lo hi. Ei Zogam bekah om hi. Zomite aadingin hong kipia ahih ciangin a cimanloh nangin kephuai hi.

Tualbawl ciangin, innsimah tungmansial khatciat bawlin innpi-ah puak uh hi. Siampipa in kaikhawmin ciangdimin koih hi. Tangho tumtanin koihkhawm hi. Zuhaa' koih uh hi. Tualbiakna voksi pen tungmansialte tungah theh hi. Tua tungmansial limte pen innkhat in khatciat pia uh hi. Dawi khemna-in tungmansial kipia hiam, ahih keileh sial ngetna hizaw hiam, katheician kei hi. Tungmansial zangin Tualbiakna bawl ahihmanin Sialsawm pawi ci hikha ding hi.

Tuabawl Zehtanni pen Dai-an bawlni hi a, Sialsawm Lawman tawh zomsuak uh hi. Sialsawm kha pen Khuakhal hun ahi hi. Lopawi mankhit ciangin Lawman kine hi. Zo leh sim khuahun kibanglo ahihmanin khua khat leh khat ahun kibanglo hi. Kumpi naseemte leh Hausa upa vaihawmin, sangnaupante leh Sangsia a tamzaw a kiheltheihna dingin, April sangkongkhakhun zat dingin kithukim uh hi.

Pawi-anneek dan khempeuh pen Khuado pawi mahbang ahi hi. Pukhat suan tengOr Pakhat sungaa piang sanggam teng kipawl thei hamtang hi. Amau neihzah zui-in a limthei pen ne uh hi. Ahih hangin Khuado hun sangin kikialzaw hi. Aneite in, bawng, vok neih bangbang go uh hi.

Mikhempeuh amau khilciat zui-in omkhawm a, gamlum uh hi. A zawngte zong amau hihzawh zahzah tawh hanciam ve uh hi. " Sialsawm cihbuang sial zong sawmzolo akta beek kikum ve ni e," ci-in la nangawntawh sutin hanciam uh hi. Tuazahin ih Pu ih Pate in Ngeina limci, ci-in hamsa bawl uh hi.

Eizong tuate nusiasia mawk lo-in, ei biakna tawh kizawitawnin zathuai hi. Tuhunin sanggam kikaikhawmin gualnuam kitawm mahmah ta a, ki-itna zong kiamkiamin kangkang mai hi. Pute Pate nuntak khuasakziate pen sanggam ki-itna khangsak hi. Bangkuasung kikep kihuaina thahaat sak hi. Khangnote in mangngilh kei ni.

Pawisung kisa late.
Khuakhal hi. Cimsel khin hi. Singtehte niim dildial hi. Nisa mahmah hi. Khalhuih nungin lumhithit tawntung hi. Mualmong khempeuh khuamui in tuam hi, mang ciciai a lungzuan huai mahmah hi. Vasate huuk kipanin kideldelh uh hi. Hamnam tuamtuam tawh hamciauciau hi.

Sialsawm hunsung la kisate pen, ki-itna ngentang ahi hi. Sanggam itna, Nu leh Pa itna leh pahtawina, Pute pahtawina, nungak tangval kingaihna, lawm lehgual kingaihna labek kisa hi.

Tua late pen.
a. Kazua sausak simsinggil phuh cial dawhnem ngai naveng e.
b. Huangzawl gawl bang hong um ding aw phung nihthum ngai naveng e

a. Katun ningsak khuai bang khum lawmlawm len a khuaipi zu a lak
hiam aw.
b. Len aa khuaipi zu lah la lo-a, katun ningsak khuai bang a khum aw e

a.Pha laang ee phalaang zua aw nalam sawmsial phalaang e
b. Khuplang e khuplaang, sawmtaang khawh a, nutun khuplaang e.

a.Katunnu ka ngai zawm aw e kazua minthang va bang pau kangai zawm
aw...
b. Katun in ningtui hong thuan a, tunnu mah ngai tazawng e.

a. Thei bang sen in tun leh kazuan phelgua hongot sa hing e.
b. Phelgua got kan in kheng in e khaimu nalaam zil ing e.

a. Ih phunglai-ah a hawmsiam bel damdial a, zuih aa pha e.
b. Khattang va bang ih pau hangin gualtung tuanna omlo e.

a. katun vang a thangzawm aw e kazua vang a thangzawm aw
b. Von hehnem lum bang hong sun nakamin ciau gal kaita e.

a. Tualnuam e tuial nuam e pute sumtual tualtung tualnuam e.
b. Gam nuam e gam nuam e, pute gamzang gamnem gamnuam e.

a. Ami pau ven sumkholh gual aw nazua khakia nun aa anuam lua ci e.
b. Nun aa nuamlua sanggah hing e, kazua langlam zamluang kasai cimlang e.

a. Lungzuan tanglo bang hong phong aw len khuamui leh zangvaiva
aw e..
b. Len khuamui in mualcinsaang zuan a, thangvan zawlzui zangvaiva
nuaisimlei zuan e..

a. Sinlai aa giak mualtumtai aw Zokuam thuk a, deihheino aw e.
b. Zokuam thuk aa deih heino aw siatlei daidam zuanmualno aw e.

a. Pupa langlam lenkhuang leh sialki betlohin tul keileh kilawm e.
b. Betlohin tul keileh kilawm sailoh in khuang keileh kilawm e.

a. Tukawltawi kumkhua ih khenna ningzu khum leh aisa aw e.
b. Ningzukhum leh aisa aw e khan kumsawt ciam laileng aw e.

a. Eiteng khawlkhawm khawlkhawm nuamlai khawlkhawm in sawm sial man e lawm e.
b. Khawlkhawm in sawm sial man ei lawm zalkhawm in hen luang man ei lawm e.

Christian lamte pawlkhat in Zola sa nuamlo thei uh hi. Sanggam Luseite in Leengkhawmla ci-in solfa mahtawh laphuakin omkhopna munkhempeuhah sa uh hi.Tedim labute zong khuangtawh kituak petmah a,tutsa in kisa thei a, laamla-in nuamzaw kan hi. Zokam Zola tawh Pasian kiphat thei a,ei ngeina ciat tawh Pasian pahtawi pen Lawki suahna hilo hi.

Thang Siangh. zogampalpi@yahoo.com

Saturday, March 21, 2009

ZOMI, ZOGAM, ZOPAU.

ZOMI, ZOGAM, ZOPAU.

ZOMI
Zogam Lapi.
" Ei Zogam mual leh guam kithuah hi.
En ve un Luun singphung nim dildial,
Hong pai un lia leh taang kipia ni.

Kithawi un, Khangno lungpil hoih ka Ciin ka Tuai
Ih Zogam aadingin kipia ni."
Tun kum-90 a pha ka uu nungakno ahihlai, Hahkat-saang ci-in nitaksimin Zolai sin uh hi. Baptist Khangno makai Taang Sing Khan Nang in Sia seem hi. Lai bek simlo hi. Christian-la tomnono zong hilh hi. Gam itna leh hanthotna late zong kihel hi. Tuahun khangno kumli aa kipan a sakmun mahmah la ahi hi. Gam leh minam itna lungsim nei mikhat hiding hi. Gam leh Minam aading kipia un, cih hanthotna ahi hi. Kua phuah hiam kathei kei hi. Tua pen 1948 kumpawl ahi hi. Tudongin kabengkha-ah manglo hi. Kimtakin zom theilo kahihmanin a thei na-om uleh, hong huh un. Kadeih mahmah la ahi hi.

Zomi hihpen ei leh ei kitel mahmah ihih hangin,namdangte ukcipna sungah hong kikhum ahih ciangin, amau hong piang bangbang imin ahi hi. Pawlkhatte bang in, Zomi min ihlawh ciangin,thutumpeek bangzahin hong ngaihsun uh hi. Muhna zaizolo dongin ngaihsun uh hi. Gualhuai lo dongin ngaihsun uh hi. Tua pen hong ukte in hong huzaapzo lua cihna ahi hi.

" Chin " a kici khempeuh pen ihmi ihnam hi-a ih it mahmah hi. Chin pen Zomi tawh ihlaih zawh dong nungkiklo-in Zomin i kemcing ding hi. Tuhun leh hong pai ding khangnote in,Sila suahna-min paikhia a, Suahtakna-min ahi Zomi-min tawh idinzawh dongin hanciam ding ahi hi. Ei Zomite,cih kamkhum leh innkuankhat hihna kammal hoihtakin ih zang siam ding hi. Kipawlkhop theih nadingin, ei-aa nusia-in amau ngeina leh paute ih zang tuanse kei ding a, kamsia-kamhoihlo zangin ih gensia kei ding hi.

ZOGAM,
Zogam leh Zo-leitang pen gamlimin kawikuih a, deihteng huamsak mawk theih hilo hi. Hong uk ahi namliante in adeihdeihin lathei mah uh hi. Ei a ngenlamte aadingin piangzo lo hi. Zomi, eimahmah leitang tungah omlo-in kagam-kaleitang kici theilo hi. Leitang leh gam kekdan tuamtuam om hi. Thatang leh thauvui thautang tawh simin zawh zahzah a la om hi. British ten Colonialism beisaknuam a, gamtampi a piak laitakin olzaw hi. Tuhunin kumpi khat khutsung omsa paikhia a, gamkhat din ding pen a piangtheithu ahih hangin gamla mahmah hi. Ei sepzawhpak hilo hi.

Ukna upadi palsat selo-in pianna gamkiim tengmah teengnuam lehang Kabaw valley kuam khempeuhah kitengthei lel hi. Zogam leitang tawh kizom khinsa ahihmanin ihgam ihlei mahtawh kibang hi. Kumpi khatsungaa state nih kalkak pen kumpinih kalkak hilo ahihmanin siahuai lo hi. A leitang tungah Zomi ompeuhleh hunkhat ciangin claim theihun ommawkmawk thei ding hi. Yangon ah a dimin ih teeng zongin Zogam suak ngeilo ding hi. US khawng, Japan khawng, Korea khawngah a millionin ih teeng' zongin gam hong khen ngeilo ding hi. Zogamthak cihpen kilungkimsakna hibek a, huih bekmah kilawhtak ding hi.

Nidangin Col. Khen Za Mung Tedim hong pai hi. A neulawm sangkahpihte khat in maingaptakin na hopih hi. " Lawm Mungpu Zogam aading aa nang hong kikoih zen, Gunkhawm saksiah Zogam hong suaksak inla, buh pen deih zahzah Khamtung hong puakto in," acih ciangin, Colonel pa maikhing hi. Lamdangsa mahmah maisuah tawh enin, pau zoklo hi. Tua ciangin damtakin, " Kangaihsut bang het kei mawk uciai, Zomite mit kihongtei taleh kilawm , kimakaih theita inteh, ci-a hong paito hiveng in, hizahciang na hilai mawk maw? Nateenlohna leitang mawklak theih om diam, nakhawhloh ante deih bangaa puakmawk theih om ding hiam? Tuate kei sep ding hilo-in no sep ding hizaw hi. Mualtung aate paisuk un. Khusaatin teeng' un. Kumpi in, ututna ah kiteng' thei ci hi. Lokho unla buh ciing un. A pianna nai un. Omlopi khamtak aa neekding vaihawm kei un. A piangtheilo thu hi." ci-in thuhilh dikdek hi.

Taanglai Kawlmangpa khanlai-in, Chindwin gunkuamto khempeuh leh Kabaw Valley tengah Zomi ih Pu ih Pate teeng' uh hi. Tua ahihmanin Kawlten Chindwin naci uh hi. Tu-in Shan-Bama ten luah khin hi. Khangthakte in ka Pu ka Pa teenna ci-in zuankik leh kilawm hinapi, Zaanggam tainuam a om ciangin vokgo-in khitui naptui tawh kho zawsop uh hi. Khampat Mawngkung taangthu genin ih sutsut sangin Mawngkungpi phukin adimin Zomite teengto leeng gam kitangbaih zaw ding hi.

Socialist kumpi hong dincilin, Gen. Ne Win in galkapmang teng kaikhawm a, Col.Van Kulh, Col. Khen Za Mungte zong kihel hi. Nadeih peuh ngen un, acih ciangin, Col. K.Z.Mung in, " Chindwin min pen hong picinsak un, " ci-in ngen hi. Pia lo uh hi.

Ei Zogam pen kigi kician omlo hi. A thahaatzawte in hong nawtnawtin hong suankhiakhia uh hi. Tuhun ciangin Kham leh Zaangcin aa Zomite teenna khuate nangawn Sagaing huamsungah hong khumgai uh hi. Bangbang ahizongin leitang taisan lo-in kihenhen ding hoih hi. Hih gamkekdan pen thusim thuk mahmah hi-a, Zotate khempeuh muapding leh tehkhialo-in Zomite lungsim tawngah neihden ding ahi hi.

Zomite pen Zaanggam zuanin ihtaitai hangin nauzaw inntuan, logam neilo tengkhawng bek kitai hi. Gam leh minam aading khualna ahi gamkekna lungsimtawh kitai nailo hi. Luseite hileh Bunggamto khempeuh dim khin ding uh hi.Minam dangte tazo nawnlozah dongin neekhia khin ding uh hi.

US, Malaysia, Japan, Norway, Sweden,Singapore,Yangon cihkhawng Zominamni bawl a kikhop pen Zogam suak ding hilo hi. Zomi hing cih lungtang kiguatna ciang hibek hi. Ih manthan ding khamna ahi hi. Zomi lungtang khauhmahmah napi leitang neilo minam suah ding lauhuai mahmah hi. Eite tenna leitang mahmah puah kul zaw ding hi. Ih pianna laitang leh buukkim tengmah khanzo leng gamnei kitang zaw ding hi.

Kumpite in minam tampi tawh kizopna dingin lungsimtawng thusim leh puatham nei tawntung uh hi. Tua pen,"Kongkhak kikhahkhum aa thu kikupna," ci uh hi. Midangte tungah zatding kammal nangawn policy tawh khungkhawm uh hi. Tua penzong ei minamlian suaknuam a kisincil tenzong zatsiam ding kisam hi. Gamkek siamna leh pilna zong thusim a neih ding nasiatakin tawsawn a, kalsuan pah ding ahi hi. Thautawilo, upadi palsatlo aa septheihte masak huai mahmah hi.

ZOKAM-ZOPAU
Minamlian suaknuamin lampi tuamtuam zangin ih awng ciat hi. Minam leh kampau kikhen theilo cih thei-in Zokam-Zopau kepcing ding, innkuan sungah zat ding thupi ihsa ciat hi. Tuapen thupi mahmah hi. Nial ding omlo hi. Zogam aa piang gamdang tungte in, Zokam pau u-a, Zola sa u-a, a sa keizongin abil sungah za-in a bengkha ah mang nailo uh hi. Tuate in a tate hilh thei, hopih theilai uh hi. Gamdang aa suak tate in amautete bangzah ciang hilhzo-in na um uh hiam? A tunzawh kum-20 cianginmkhangnih khangthum khit ciangin, a kumza a sim khit ciangi, Zokam kizakha nawnlo ding hi.

Galtaite hun hong bei-in khangsawnte hun hong hileh, kuaman hunpia-in Zopau sinin ka-um kei hi. Zokam a manthanloh nadingin Zogam mah bulphuh lo-in pianglo hi. Zogam leitang tungaa om Zomite nangawn nidang ciangin tu-a bangin kipau lo ding hi. Kaneulai aa Zopau leh tulaitak Zopau kibanglo hi. Gamdang aate pen Zopau hinsuah ding kangaihsut ciangin, tuipi luanglai khutpeek aadal tawh kibang kasa hi.

Pau ahihleh mipi tamzaw hong huzaap bangin kipau ding theihsa hi. Ahi zongin eima sisan leh ihmeel-ihsa tungtawnin Zomi kikeemcing thei hi. Sisan leh lungsim a kibang ahi hi. Ih tate pen Zomi ahihlamtak lungsim sungah guanin a sisan sungah ih teeng'sak ding hi. Minamdang neihloh ding hoih hi. Aneitenzong a tate uh Zomin mah phuakin a Pi a Pu mah tamsak ding hoih hi. Mikaangdanin a Pa min peuh a tawpna ah koih daldal se keileh hoih ding hi. Zominphuah ngeina pen Khangsutna hi-a, a thupi zia kigenzo lo hi.

Israel minamte pen Babylon kumpi hong khan aa kipan, gamtuamtuam ah kithehthaang uh hi. Akum zatampi, a kumtul aasim sawt uh a, Hebrews kam thei omlo uh hi. Ahih hangin Biakna leh Israel minam ahihna kemcing tawntung uh hi. Vun-aat ding mangngilh ngeilo uh hi. Jesu hunlai nangawnin Penticost pawi siimdingin Jerusalem hong hawh ciat uh hi. Hun thupi leh Pawilian hun a om ciangin hong ciah hamtang uh hi.

Gamdangpanin minam-16 sangaa tamzaw Penticost pawi-ah hong pai uh hi. Amau omna gamte pauciat bek thei uh hi. Khasiangtho hong kibuak ciangin, a kigen thu khempeuh amaupau bang ciatin thei uh-a, ciakziahziahin kiho uh hi. "Pathian, Medes, Elamites, Mesopotamia, Judea, Capadocia, Pontus, Asia, Phrygia,Pamphylia, Egypt, Libya,Rome,Jews,Crete,Arabian," gamte pan hong pai uh ahi hi. Acts 2:6-11.

Eizong Sialsawm Lawm-an neekhun leh Khuado Lawm-an neekhun ih gamah pibawl mahmahin ih tate simpih den leng, a kaangkahbia ahi a, avomkahbia ahizongin Zomi sisan hongvom den ding uh hi.

MINAM LEH GAM AADING NASEPDAN.
Tulaitak Chin State sungaa teeng' mihingte pen," Bang kane bang kadawn ding hiam?"cih, lung patau aa om ngentang ahi hi. Galtai gampua tungte zong gam leh minam hang hilo hi. Neekding dawnding patauhna hangbekmah hizaw hi. Gam leh minam hang a paikhia tawmcik ahi hi. Ei minam aading ci-in i otot kaalin ih mite anduh gilkialin tautau uh hi. Tua ahih ciangin gilpi dimin aneek theih nading a manlaangin kalsuan pih ding kisam masa hi.

1. Zokam, Zolai a manthanloh nadingin Pawlpi tuamtuamte in summer sung hunla-in kihilh thei hi. Sunday nitak or Nipi khat nitak hunkhat la-in kihilh thei hi. Hanciam nuamte aadingin lampi om hi. Sepsep theihnam ahi hi.

2. Tumahmah aa ih nuntakpih lokhawhdan i laih kul ding hi.Pupate lokhawh ngeina tawh an kikhamzo ngeilo ding hi. Zawnkolhaakpi kipaikhia zolo ding hi. Political lam mipilte leh Argricultural naseemte kopin nasiatakin panlak huai hi.

Leitang a siatloh nading bangci kep ding, singkung lopate a khantheihnading bangci kep ding, cihte ahi mailam saupi ngimna leh tumahmah nasepzia ding koici mapan ding ngaihsut huai hi. Tu-neuno khat tawh leikuia ankhuk kivuk ciauciau pen ngalhawk in tuai leinel tawmcik ineih khempeuh hong kiatkhiatsak tawntung hi. Tuate dal nangin tangluang kici singmam kikhung hi. Tuhunin tangluang khun ding singmaam om lo hi. Leihoihte bangtawh dal ding ihiam?

US gamah amau lokhawhna pen saanglua hi. Amau zatvan pawlkhat, pakhuan aa eklei daalna plastic peekte eizong Zolo aading bawl leeng hithei-in ka-um hi. Singteh lopate haaltum lo-in eekleihoih bawldan hanciam leeng hoih hi. Matupi gamlam ah leihoih bawldan nasia takin hanciam uh hi.

Vaimiim kung leh taangkungte bek kiciing thapai hi. Kumpi ulian lampan lampi zonsakin a tawsawn kei uleh,Zomite pen tuikia bangin amah leh amah kihonkhia zo lo hi.Gamdang sumzong neite sumtha tawh a taangzo zawdeuhte in Scientific anciindan tuamtuam tawh athak hanciam huai mahmah hi. Khaici hoih tuamtuam ih gamah puak tawntung ding hanciam ni. Zogam puahna pen thulianpipi hikhin lo hi.

3. Ganhing kepzia.
Ganhing kepdan kuhkal takin neih ding leh upadi thukhun kiptak neih huai hi. Ganhingte tungpan ihngahnate zatsiamna sinding leh theih ding ahi hi. Lokhawh sangin ganhing khawi in nuntak hong picingsak zaw thei ding hi. Lokhawh bek kivaakna hilo hi. Ganhingkhawi tawh kivaakzo thamlo-in lokhawh sangin kikhamvalzaw ding hi.

US aa ganhing khawite in Sa-Licence la uh hi. Amau khawi ganhingte a sa zuak pah uh hi. Ganhingte tungpan sa bek kingahlo hi. Bawngvun, sialvun, sakolvun, keelvun, tuvun cihte pen market hoihmahmah hi. Nawi ahi, bawngnawi, keelnawi, sakolnawi, a namkimin sukin zuak uh hi. Tuumul, keelmul, akmul, vatawtmul valkhong sak lo uh hi.

Tuabek hilo hi. Ganhing eekte hoihtakin khol uh hi. Anneekna khatehnen leh leivui leh gan-eek gawmin a ipipin zuak uh hi. Tua eklei man bekzong ganhing khawi a zian ngahzo kik uh hi, ci'n gen uh hi. Ekklei tawh kizom naturalgas kingahlai hi.

Aakkhawite in, aaksa, aaktui bektawh sum ngahlo hi. Aak-eek pen leihoihmahmah ahi hi. Amahguakin cikhlua ahihmanin ankungte sizo hi. Buhvai leh leineel tawh helin zuak uh hi.

Ei Zogamah innkimah vok kikhawi hi. Tua zong an khamtakin kipia zo lo hi. Mikhat in lo eka 3 a khawhna ah, vaimiim leh taang kumkhat khom ding ngahzo lo hi. Tua lo pen phalnih suah henla, phalkhatah nahtang, gamnahtang ahi aa innnahtang ahizongin, a dimin ciing leh, nahtang luang tawh vok pum bangzah khawizo ding hiam? Gualkhati gui kungthum hoihtakin zawl hileh nahtangluang tawh huanin cisawhleh vokluang tampi kikhawizo ding hi. Vokpen kha-4 simin kigo thei kizuak thei hi. Lobek kho leeng kumkhat khatvei tuktungzo bek hi. Tua ahih ciangin kumkhat thumvei tuktung ding hi.

Tuhunin India kikawmna hoih hi. Kawlgam, Indiagam kikawm kawikawi thei hi.

SINGKUNG SUAN
Tuni dongin Khamtung gamah neektheih-kung tawmtawm leh Niangteh Coffee simloh singkung suanding mangmatin kinei nailo hi. Ihgam ah khuahun namkim om hi. Gundung khualumna Simgam teng pen, Zang-ngaingawkung, Padauh kung, cingsingkung, dolkung, phatsingkung, ciingleng Zogam khantohna sumtum ding hoihmahmah hi. Kuhva kici kuankungte, ongkungte, hoih thei mahmah ding hi.

Gamlai khuavot luatlohnamunte ah, tawsawkung, tehnokung, singsan, tumsing, limsing, singsansing, singhoih namtampi kisuan thei hi. Niangteh Coffee kungte zong hoih hi. Simgam leh gamlaite ah guakung namkim kiciing thei ding hi. US gamah Bamboo-Plywood ci uh a, laibutau-in zang uh hi. Innzemna suak a, hoih acihin hoih hi.

Tamgam khuavot zawkna munte-ah Tamtakkung, taakkungtuamtuam, meiteikung namkim, tawhbatkung, hualpi kung, sialtalsingkung, hoih thei mahmah hi.

Zogamah vocado gahmahmah hi. Ko neulai-in zatdan neekdan kitheilo hi. Kuaman thupi sehlo uh hi. Tuhunin leitungah kinakzatmahmah hi. Nasiatakin ciinhuai hi. Zo-leitangh tawh kilem petmah singkungnam ahi hi.

4. GAMHAAL KHAM DING.
Zomite lakah gamhaal khampen haksa mahmah hi. Singno kepding thupina kuamah theilo ahihman hi. Pilna piakding kisam hi. Myone panin Hausa-upa kaikhawmin nasiatakin thumuan leh hoihpan ding hi. Hausa khempeuh sabenghaat gamhaal uuk ngentang hizawsop hi.

Sabengte in sakhi pumkhat amatnopmanin acre tampipi haltum uh hi. Meihaal ih khamnop leh sabenzong kham ding ahi hi. Zolokhote in ham haallo-in muatsakleh leihoih zaw hi. Hunsaupi aadingin hoihzaw hi.

Singkungte amawkmailoh nadingin Electric-power lamsang hanciam hun mahmah hi. Hidro-electric, Solar electric hanciam hun hi. India lampanin Solar system tawh ngahtheina vantuamtuam kila thei hi. Tuate tamzat mahmah ding ahi hi.

LEITUNGBUP ZOMI KIPAWLNA.
Zomite deihsak Zomi khat kahihmanintawm kagennuam hi. Leitungbup Zomi kipawlna pen, gamdang munkhat peuh aa koih dingin piang kasa kei hi. Headquqter ding zong khat leh khat kituh ding, hi kasa kei hi. Zogam mahah omleh hithei-in ka um hi. Gamdang kipawlna makai khempeuh committee members hipahin tua, member sungpanin panmun kiteel hileh picingzo bekin ka um hi. Makai dingin muanhuai kasa khin siksek hi. Supportna hong kipia khempeuh Zogam leitang tung mahah kizeek leh kilawm ding hi.

Zomite kipawlna kisiam nailo hi. Buaina khempeuh kipawlna sum tungpan kipan pahpah hi. Treasurer neihbek tawh phasak lo ding hi. Audit Committee khauhtak neih ding ahi hi. Tua Audit Committee pen Zomi kipawlna tuamtuam panaa hong pai representatives hipah ding uh hi. Committee khensatna omlo-in sum zanglo thamlo-in thoh theilo ding hi. Zatna khempeuh Committee minutes tungtawnin kizang ding a,receive voucher kiciantakin omden ding hi. Audit Committee te pen Project inspector hipah ding hi.

Hih kipawlna Fund pen kumpi langpang Society khatpeuh tawh kipaikaan lo-in,Zomi-Zogam puahna, kumpi tawh khut kilenaa nasepna hiding hi. Tulaitak Sia Vum Nang nasep pen nasiatakin supporthuai kasa hi.

Tutawm aa zattheih Zogam puahna ding ngiimna ahi hi.

Thang Siangh. zogampalpi@yahoo.com

Sunday, February 22, 2009

UUPIPA-ZI LEH BANGKUA-SUNG SANGGAM KHAT LEH KHAT.

UUPIPAZI LEH BANGKUA-SUNG SANGGAM KHAT LEH KHAT.

Uuzaw Innluahpa leh a Zi.

Zomi Ngeina sungah i-om laiteng Teek leh Khang kithuahdan ngeina leh suahpih sanggam-sung kihuaidan ngeina kipaizo lo ding hi. Tua ngeina a zangsiamte' bangkua hoih-a, a nawkkha khempeuh tualbial nuam uh hi. Teekte omsungteng amau khanpih sanggamte leengla kitawlnga lo-in kiphathuak den hi. Tua hunsung Bangkua pen thupi-suah mahmah hi.

Uupipa in Zi hong nei hi. Ruth bang-a, numei-hoih ahihleh Teekte tawh hong ki-aihual pah hi. Ruth in, " Namite kei mi hihenla, na Pasian zong keima Pasian hihen, " cipah siausiau hi. [Ruth 1:14-16.] A pasal ii Nu leh Pa pen nu-mah pa-mah cipah a, pasal sanggam khempeuh ama sanggam suakpah hi. Ama-lam sanggamte hong kibehlap ahihmanin sanggam-hau suak hi. Teek leh Khang ii hiang khempeuh kigawmin nopci-suah peuhmah hi.

Mithak ahihna leh a gualhuaina hangin sanggam khempeuh in lamnaih uh a, a mu khempeuh in hopih-nuam uh hi. Heeksuk-heektoh maingal tawntung hi. Pi aw, nu aw, ci-in innkuanpih ngeisa mahbangin bawl uh hi. Teekte inzong it beklo-in muang mahmah pah uh hi. Kilawm kituakin seem thei gamtaang thei ahihmanin kuaman phunsan lo uh hi. Khutkhelhna nangawn a tup hilo cih theitek ahih ciangin hu'-in amalamah panghon uh hi. Itna in mawhna khempeuh seelzo hi. 1Corinthians 13:4-7.

Numei a pauziahziah khempeuh siakhin lo hi. Itna leh thuhoih bulphuh a, pauziahziah om hi. Amah ki-awnghon tuanlo-in nasep-silbawl hawm ziahziah hi. Paulap zong lo hi. Hun ngah keng, cingei lo hi. Sepding bawlding khempeuh amah kiphuum den hi. A teekte in, " Na uu guak seemsak kei un, huh un, " ci tawntung a, bangkua nasep-silbawl mapai mahmah hi. A sanggamte in a nung zui uh a, bawm liailiai uh hi. Ama thanuamna in makaihoih suaksak hi.

Lungsimkawi neilo a, pauziahziahte pen gualhuai in, Teekte pahtakna ngah thei zaw hi. Pasal zahtakna leh itna, Teekte hehpihna leh neekngaihna, innkuan nuntak khantohna ding ngimna tawh gamtaang ahih ciangin zahtakna kipia hi. Teekte in, "Na uu cih bangbang gamta un," ci-in a tate hanthawn uh hi. Khat leh khat kithupi-bawl ciat uh a, ki-itna khang semsem hi.

Uupipa pen hun-awng neihni zingsang simin puanza tamsilh khingkhengin, a naute inn banhawh hi. Haksaatna tuamtuamte khempeuh theihpih hi. Damlo a omleh, a hunlapin phawkpah hi. Innka-liip ging liapliap a zak uh ciangin, " Nu ei, i uu hong vaak hilo maw" ci-in tokhom lenlakin munhoih penah nakoihkhol hi. Itna leh zahtakna kigawm ahi hi.

A Zi penzong a Pasal mahbangin sanggamte khualin angvandan siam mahmah hi. Uupipa-zi thukhualna hangin sanggamte lomkhat suak uh hi. Singkung tampi neektakin pokhawm leh, huih in mutpai zolo hi. Sanggam kilomkhatte kiimlehpaam in nopneh ngamlo uh hi. Khauzangneu tampi kihualkhawm leh tembaw gol mahmah kaizo hi. Uupipa-zi hoih ahih ciangin sanggamte in a tenna khua taisan ngamlo dongin khenglah uh hi.

a. Damtui kulthuk limngaan zuan a, singcin paal phialvan bawm e.
b. Lunmang hawmsiam zataan bawm a, ciin hawmsian tuai in bawm e.

Ahun a cin ciangin innlak sanggamteng kithuza-in uupipa Tukzu khol uh hi. Nopna-dahna thu khatpeuh a om ciangin buakhuanin uap ciat uh hi. Uupipa leh a Zi thukhualna hangin innlak sanggam teng kilomkhawm uh hi. Thusia-thupha khempeuh Uupipa kiang kitun hi. Thusia-thupha khempeuh a kibangin puakhawm uh hi. Sanggam kilungtuakte kiangah puakzawhloh ding vangiklua omlo hi.

Uupi-van puazo-mi a tamzaw pen a Zi hoihna hang ahi hi. Khatveivei numeite gam-sakol bang ahi phial zongin, kamkaih lensiam pasalte khutsungah,suan leh muanpen suak thei hi. Sanggamte in Uupipa tawihuan ahihmanin midangte tung nangawnah vaang nei hi. Tua vaang in a sanggamte huutzawhna tha piakik hi.

a. Ih khang ciautui luanging icih akaih tam a, luangingno aw e.

b. Ih tung solsa vaangtaang icih alsi'n bawm a, vangtaangno aw e.

Thu kikum innkuante pen a ki-it innkuante ahi hi. Bangkuahoih icihte pen vaikhempeuh kikumte ahi uh hi.

Numei sinsia.

Bangkua-nuam leh nuamlo a tamzaw pen Mo neih ciangin kipan hi. Numei gilo khat, pasal Bangkua hong lut phetin, " No " leh "Ko " tawh hong tung hi. Na Nu na Pate,na sanggamte na Behte cihtawh thupan tawntung hi. Numei gilo phungkhen acihte hi a, thuhilh haksa hi. Hibang lungsim-puak pen pattah haksa hi. Uuzaw aading genloh zi ding limlimin hoihlo hi. Mo dingin hoihlo hi. A nei pepeuh mavang ngeilo ding hi.

Mihing pen ganhing mahbang hi-a, pattah thuhilh tawntung kisam ahi hi. Leengla hong pai zongin awnlo a, tu keihkaih mawk om hi. A pasal in, " natutna awn oh," cileh, nihvei thumvei khit ciangin thei paisuak lel a, hong pai khat peuhpeuh amuh ciangin,muktu zeenin awn thei hi. Tua bang numeite pen Nu leh Pa in hawmthawh lua, itlua ahihmaninin thuhilhlo, bangmah sinsak lo uh a, khialhna lianpipi a bawl uh ahi hi.

Tua bang mite pen " hakai pahtak lungheeng" cihtenam ahi hi. Pasal in tawsawn tawntung ding kul hi. An nahuan o, an thuuk o, kuangsawp o, innpuah o, ih puan sawp o, tho inla kityhawi o paihun ta ei, ci-in a zongsat dong gen kul hi.

A thongil ngeilo numeite pen masuan kinte hi-a, zi dingin hoih hi. Innkuan sung khuaziing ngeilo ding hi. Alarm Clock tawh a kitawng thei numei deih kei in. Paihun a cin ciang-a a kithawi pante a pasal in nakpi-in tawsawn keileh anih-un kithadahsuah thei hi. Innkuanbup zawngkhal sak zo hi. Pasal in tawlnga lo-in tawsawn tawntung ding kisam hi.

Zi or Mo zawngte in ataima[alol] numei , a ciltatvan a keemsiam, innkuanpihte angvansiam, neekngaih thei, Economy lungsim nei numei, a mun zui-in a om bangbang tawh kinaamtakzo numei, pasalte zahtak a vangpia thei numei zong un. Nakhempeuh kiguangkuaksa-in om a, hunlap tawntung numei zong un. Lungsim kuhkal masuan a tutdong a hanciamte zong un. Tua bang numeite in innkuan hong tawikangzo numei ahi hi. Tuhun ciangin uisan mehlimduh anhuan belmahmah thanuam zong un.

Zi leh innkuanpih aa ih omkhit ciangin meelhoih in bangmah man lo hi. Gamtathoih en masa un. Nikhatsung a innah om lecin a zia atong kisansaat thei lel hi. A Nu a Pate leh a sanggamte a hona, a gamtatzia ahekzia namu ding hi. Tua gamtatna khempeuh nang kiangah hong ken ding hipah hi.

Sanggamte leh Uuzaw nupate kikaal.

Ei Zo Ngeina sungah Uuzaw(innluah) dinmun pen thupi mahmah hi. Innpi pen sanggam lungzuang khuangaite lungzuan khohnamun ahi hi. Anduh gilkialte kingaknamun ahi hi. Uupipa pen sanggamte kidalna-lum tawh kibang hi. Amaute belh kulhpi tawh kibang hi. Uupipa-zi pen kongcingnu hi a, sanggamte sungtum pusuak sakin nuamsa mahmah uh hi.

Uupipa-zi ahoih keileh, kongbiang a dak leengla khempeuh a pet, uihang tawh kibang hi. Kongbiang aa dakngam om nawnlo hi. Innkamong kiliip gingte leh suangphahpeek siikna khekhaap ging puak leklekte kiza nawn mello hi. Sanggam leengla kivanglua ahih ciangin, innka kiliip ging a zak simin, naupangte in sikha sa uh a, puan kikhuhin bu uh hi. Khangluite in, uipi leengla zong nuamtuam, acih dinmun tungta hi.

Teek leh Khangte nupa kikaal.

Ei Zomite pen kum-60 khit ciangin nasep ngeina bang hizo lo hi. Guhtui kang hi. Guh kilawi liapliapin tutna panin dinkhiat ding haksa kisa hi. Ki-uaikai mahmah hi. An leh tui pen anip-aneem bek kine zo hi. Tua bang thakiathun hong tun ciangin lo kikuansak nawnlo hi. Inn-ngaak ci-in innah naucin leh inn-nasep kithuahsak hi. Tudongmahin tuapen ahi dingmahin kingaihsun khong hi.

Mipil-mihau gamte ah, Innsung puahte pen Housekeeper ci-in a nai-in kicial hi. An pen bawlsa-in kizuak a,a manlaangin suanglumin ne uh ahihmanin, anhuanna-in huntam bei lo hi. Naucing pen poimawh hi. Amaute kiangah naucinna-mun a tuamin kinei hi. Naucin thaman pen manpha mahmah hi. Nasep dang sangin sumtam kipia zaw hi. A kiseem khempeuh naitawh thaman kingah sak hi. Ahunmaan tawh na kiseem a, ahunmaan tawh thaman kipia hi. Thaman neilo nasep khatbeek omlo hi.

Nu-teek Pa-teek inn-ngaak naucingte pen thaman a tuamin ih piazo kei zongin, naseem dangte mah bangin Credit piak ding kilawm hi. Numei haite in innngaak ci-in thusimlo thei uh hi. Us gamah nasep khat peuhpeuh thaman a ngah keileh,zum kitun uh a, piakloh phamawh sak uh hi.

Numei lungsimhoihte naseem a ciah ciangin, inn-ngaakte kiangah, " Nu, nabuai lua uh hia, an beek tui beek nadawn man uh hiam o, ih nau a cingh na?" ci-in hehpihna kammal tawh kihopih hi. Sunsung a gimna teng pen tua kamzol teng in nuulsiang mang a, a tawllam zong phawk nawnlo hi.

Khatvei a Teeknu thatang neukhiukheu gawng thipthep teekkhin sawnsawn, nau a puak cianginamah tawh a kikim phial khat om hi. A Mo pen thagolin sai vetvat khat ahi hi.Naseem a ciah ciangin a nau sangkhia hi. A nawi tahin pia hi. "Nu ei nau puksi dek hilo maw, an napialo maw?," cih kawmkawm leh a pumtung teng velvelin, " a ci nin si, sil buanglo a, nu ei a taw ciang in kui, hehpih huai lua si," ci laalaa hi.

" Gilkial ei, an bang huan, tua, tua, tua, nabawl lo maw? thadah si u cia, tua bek hilo maw nasep u,"ci-in mittang kisal lela-in en phei hi. A Teeknu in, " Nau pua kawmsa leh dinsa a anne hing ei, an minsa kakoihzawh pen kei, kipak petmah ing," cikik hianghiang hi.

Tuhun ciangin Teek leh Khang kikaal kuamthuk mahmah hi. Ih ngeina kiphiat vetlo napi zong kizang taktak tuanlo hi. Teek tawh om Khangte in dongkholh sa uh a, vangikpi-in ngaihsun uh hi. A pianna taangthu leh nupi-pasal a suah theihna taangthu suutkik lo mawk uh hi. Hih thute suutkik uh hileh, Khangte in Teek tawh om pen thupha ahihlam phawkin, vanzang sa mahmah ding uh hi.

Ei Zomite khang kilumlet laitakin, Upadi kip kineilo hi. Kikupna omlo-in uuzaw puak vante thudon lo-in dapkoih lel uh hi. Nu leh Pate in a tate a sepzawhloh hun dongin vaak napi,amau vaakkik ding kua cih matmun om nawnlo hi. Nu leh Pa vaak ding kua cih, genkholh theih hilo ahihmanin, Kawl ten zong Nu leh Pa vaak ding leh a luah atang ding sehsa-in koihngam lo uh hi. Asih dongaa vaak penpen aneih khempeuh nusiat lel hi.

Tuhun khangthak paizia cidiam, numeilam ah hoizaw uh hi. Ama Nu leh Pa sangin Sunghnu, Sungpa thupi seh zaw ciat uh hi. Tua ahih ciangin ta-numeite neuseh theih dingin omlo hi. Khang kilumlet a, khuahun paizia kikheelkheel hi.

Tuhun Khangthakte inzong, teekhun aading ngimkholhsa tawh a ciangtanin ta neih huai ta hi. Tate tungah kingaktheih om nawnlo kha ding hi. Europe mite ngeina mah zuihloh phamawh hun hong tung lel ding hi.Ngeina laklawh ahihmanin Zomite lakah a vaakding tasam Nuteek Pateek 70% bang om tawntung hi.

Innkuan hoih icihpen Khangmasate zahtakna pan kipan a, Mo inzong ama vun suahkhia-in,a pasal vun leh a pasal sisan sungah kiphuum ding ahi hi.. Pupa Ngeina ih phiat matengin, tua ngeina kiptak-a lente buailua ngeilo hi.

Thang Siangh. zogampalpi@yahoo.com