Tuesday, August 12, 2008

ZOMITE CIIN THUCIN-THUTANG. [ i ]

NGALKHAWHANG, KHUASIA MEIDE, PHEISAM.

Zomi ih Pu ih Pate khang aa kipan a kigen tawntung tudong aa kigen ahi, Ngalkhawhaang kici a lipkhaphuai mahmah khat om hi. Leitung minam khempeuh inzong nei hihtuak hi. Eitawh kinaipen ahi Kawl minam ten zong, Bilukyii ci-in kihtak gen mahmah uh hi. Mihing nethei danin kigenciat hi.

Eirope minamte inzong Ngalkhawhang taangthu sungah nakgen simsim uh hi. Amau Giants ci uh hi. Giant cihpen agol genna ahi hi. Lim abawl ciangin khetbuuk tawisak hamtang hi. Ama kivaakna hiam hisak hiam i thei kei hi. Amul sahin kingsak thelthal hi. Hapak neisak hi. Bangtak an-in ne a, bangtawh kivaak hiam ih thei kei hi. Dawi hiam, guh leh tangtawh nungta sahing hiam, kitheilo hi.

Minam khempeuh in Ngalkhawhaang taangthu tawmtawm genlo omlo hi. Laibu neunono, sungah kisimkha zel hi. Khamtungah laibu-in ih bawlzawhloh hangin, gamvaak sabengte leh khualzin zanpai mitampite in tatsat lo-in amau tuahkhak bangin gen tawntung uh hi. Amah pen mihinglim pua a golmahmah dawi bangpian hinapi thakhat-in a neuno suakpak thei hi. Khatveivei huih bekin kimu hi. Khatveivei gollua kisa alu singdawn ah dawkvava-in taai thei hi.

Kaneulai-in ka Pano in honggen ngei hi. Amah pen inntuancil hi-a dainawl innthak khat sungah teeng hi. Siakkhang or [ pangkhang] kongvang kibulhzo nailo ahih ciangin vang hiuheu-in kikoih hi. Khamtung pen munkham hi-a, pangkhanglam innkeng sang thei mahmah hi. Pi-7, 8 bang saang thei hi. Khuamphung panin dingto leeng siakkhang tawlet kibanzo lo hi.

Zankim ta hi. A lawmnu naksia daapdaapin ihmu khin hi. Tua laitakin pen khamawk laitak ahi hi. Innsungteng taang pempamin kamu, ci-in gen hi. Siakhang tawlet ka-etleh, migol mahmah kgat singkhuahtawng tawi-in hong dingto hi, ci hi. Innnuai aa vokte hamin gultawnglam kidenna uh hi. Tawlet ah hong lut a, mihing cia hong pha hi, ci hi. A singkhuah tawi tawh nakhempeuh, so, so ci-in kawk kawikawi hi, ci hi. Aman agen ciangin " Ngalkhawhang pau theilopi, so, so bek cithei hilo maw," cizawlai hi.

Tua laitakin kalawmnu aveih ciak deda-in hong pusuak a, laulua kisa ngum zeza-in tawlet panin leengkhia hi. Tua nungah khuamial lua, ziinglua kisa mal neiliang ve aw, ci-in gen hi. Amanbel, ngalkhawhaang natuak uleh veih peek peuh lecin lau-in leengmang pah ding hi, veih kihta mahmah, cilel mawk hi.

Khatvei kagangte khat vagiah-omin Ailaam mualah pai hi. A ciah ciangin Mualsuang kiphuhna khawlmun khatah zateepin khawl hi. A galmual ah meidee khat amalam naai a hongtai mu hi. A kuttsan leh amahzong, " nong ngak oo mataw, mataw ," cikik hi. A haatna pen mihing sangin haatzaw, a aw uunzaw ahihmanin a lungsim lawngpian hi. Mualsuang kiphut suangpeekpi beelin thau keksa-in napang hi. Taikhatna khawng panin a meidet kimu nawnlo hi. Tawmvei sungin nahthelhon leh singhiangdawn amalam naai-in huihpi in mut heethaat a, khengmai hi. Ciah kawmkawmin laulua ahih ciangin a thau keksa-in aging omna peuh ngat kawikawi a, naaklah liangin inn tung hi. Cikmah aa gamsung laungeilo pen tua ni-in khuasikmul tho laatlaat, lau buang ing ei, ci hi.

Gammi.
Gamtaak gamthuk singlianpipi lakah, ngalkhawhaang hiam, Ape kici zawng golmahmahte hiam, gammi mahmah hiam bel kitheilo hi. Sabengte leh sangnaupang Camp paiten mizelzel uh hi. Tua pen a omtakpi mah hiam, gamsate leh ganhing dangte mah bangin gamta takpi hiam, ci-in zongzong uh hi.

A muhngeina munte ah thaangsiah kawikawi uh hi. Khekhaapte en uh hi. Vompi lianmahmah khekhaap peuh nahi thei hi. Mihingtha tawh kizolo singmaam pheiciacia kikuaitan khawng , abawl a seemseem omtawh kibang singluang kikaikhawm khawng, manbu keeksa-in singtungah henin pang uh hi. An tah uh hi. Awging khempeuh man uh hi. Tudongin kimanzo lo hi. Among kimu lo hi.

Khuahaang meide or Khuasia meide.

Khuasia meide pen khuahaangmeide a ci zong om hi. Khuasiameide pen khat panin kikhen a, a utzahzah pha thei mawk hi. A gaalva panin enleeng mipum mahmah kimu hi. Tua pen dawi in ih mit hong bum hiam, a omtakpi mah hiam, ei theihzawh hilo hi. A zawdiakin Lawki dawibiak hunin a tamzaw tawh kibang hi.

Kum-10 pawl kaphaak laitakin ka-uu pen tangvalno hikhin a, a lawmpa khat tawh kisawm den hi. [ Kisawm cih ciangin giakkhawm cihna hi.] Ka innlak pute inn leh ko inn pen lui khat in hong hal a, kigaldot lianlian hi. Minutes 20, 30 sung bang kipai ding hi. Khuasia meidee pen nitak nai-9:00 pawlah hong kipan hi. A huansak luiguam ziinglile sungpanin dumdeepi khat hong pusuak hi. Gol tektekin meisel bangin hong taang beba hi. Hong kikhen zuaizuai in lii khawng hong pha leuleu hi. A meitaang tawh innbuppi kimu thei hi. A sawtlo-in mipum mahmah hong kilang hi. Meide kawmin sialkongah tuakin phaitam phungah kahkhiato uh hi. Pawlkhatte innsungah luutin innmai lamah pusuak hi. Tua pen leengtaitai-in gungal dong peuh vatung thei mawkmawk hi.

Lawmte tawh nihnih-thumthum tukhawmin innka pan ka-en thei uh hi. Ka uute lawmta saili tawi-in paisawm uh hi. Na en gige un, a phualah sim ding hi ung, ci uh hi. Ko, ka uu nungak tengtawh kavil gige uh hi. Pi-200 khawngpanin kimu lai hi, kanai semsem u ciangin hong neu semsem a, a phual katun u ciangin dumde bek leeng ciaiciai hi, ci-in dumde sinhing nihkhawng tawh hong ciah uh hi.

Tua hi-a, dumde pen dawinam aw, tua ahihkeileh dawipen dumde kineih maw, tudongin amaong kimanzo lo hi.

Pheisam.

Dawite zong minam tammahmah uh hi. Eurpe minam, Asia nam, Kalanam, cih bangmahin amau zong namtampi om hihtuak hi. Pheisam pen dawinamte lakah a neupen ahi hi. Ngalkhuahaang pen agolpen ahi hi. Amu a tauk tam mahmah hi. Khutdawh cia pha hi. Keng langkhat neilo hi. Khatveivei ciangkang, khatveivei siktuul kibulh hi. A khe kimlo ahih ciangin Pheisam min kipia ahi hi. Dawi dang banglo hi. Khat peuh in lampi khawngah tuak thei mawkmawk hi.

Amah pen dawidante tawh kibanglo hi. Pheisam-siam kici a, mite siam hi. Hausak thei hi. Khawhsa tungah siamnuam diak hi. Amah peen gamsa lian zaangsial khaat, ngalkhaat, cinghpi, a cingte dawi om hi. Tua pen Sakhaal ci uh hi. Sakhaal pen neumahmah a, pheisam bangmah ahi hi. Ahih hangin aman khekim nei hi.

A veengte anteng kaikhawmin a puute beem sungah sung thei hi. Pheisam siamte khang hanhan hi. Ahih hangin Pheisam siam ding ki-ut lua lo hi. A neekhun om a, innmang dongin nekik thei leuleu hi. A neeknop ciangin kiseel lua nawnlo hi. Beemkawm khawng khawngah tasuakin in kigawituptup hi. A khelkhelin kihil hi.

Nidangin Zampite tangvalno thum khawng in pheisam man ngei uh hi. Tua pen thutak maw a kimutmawk cih kathei kei hi. Kei zaakna ah, leithaang siah uh hi. Leithaang pen guamkaanin singmaam kikhung a, tua tungah thaangkhak uh hi, tua pen leithaang kici hi. A zawl kikhungzui a pai zusa vasate matna ahi hi. Pheisam in a thaang na vilsak a, manin a cilgetin khah uh hih tuak hi. Pheisam in lehet kikin nuihsan, ci bilbel hi. Tua tangvalte a si om, lukolh a cina om, ci uh hi. Tua bang aa cil kiget thei pen ganhing taktak hileh kilawm zel hi.

Tua ciangin Manglai tan-5 kasimlai-in lawm Tuan Do Kap leh lawmte pawlkhat Tuitawh pan sang hong kah uh hi. Tua ten zong pheisam manngei hihtuak hi. Hih pheisam pen ganhingnam maw dawinam maw tudongin a mong kithei zo lo hi.

Khanglui Zomite thuciin tuamtuam zomto zelzel ni.

Thang Siangh. zogampalpi@yahoo.com

No comments: