Sunday, July 13, 2008

BIAKNA LEH NGEINA. [ iv ]

PUPATE HUNKHENNA LEH KI-UKNA UPADI.

Hunkhenna.

Nikhat kici sun leh zan kigawm nai-24 pen leipiancil aa kipan a paipai ahi hi. Nipikhat sungah nisagih om-a, tua nite pen min kiguanciat hi. Nipikaalkhat sung-a nisagih ompen leipiancil pan mah-a Pasian seh ahi hi. Leitungdangte tawh kizopna neilo ih Pu ih Pa ten koipan ngah hiding hiam, i thei kei hi. Ahih hangin minam thupi pan piang hikeileh, Nipikaalkhat nisagih cihleh tua nisagihte min kician sinsenin neihna ding thu omlo hi. Africa minam leh Tuikulh tungaa teeng minam puansilhlo a tamzaw in Nipikaal simna cihbang neikhollo uh hi.

Khanglui mimasate in Calendar hoihtak nei uh hi. Amau laibu pen akhuak ahi hi. Nite, Khate Kumte pen a min tawh ciamtehin khuahun paizia khempeuh ciamteh uh hi. Tua khuahun zui-in kalsuan aa nungta uh hi. A lungsim bektawh kiciamteh Nipikaal simnate mangngilh ngeiselo uh hi.

Nipikaal simdan.

Sunday-------------------Nipi ni.
Monday------------------ Thangsa ni.
Tuesday------------------Lakmai ni
Wednesday---------------Ningthokah ni
Thursday-----------------Leipak ni
Friday--------------------Zumsakeih ni
Saturday----------------- Sakon ni

Khasimna.

Dota---------- [ January 16- February 15 ]
Dopi---------- [ February 16 - March 15 ]
Zingkha-------[ March 16 - April 15 ]
Gamkha------ [ April 16 - May 15 ]
Taangsihkha--[ May 16 - June 15 ]
Tangkha------[ June 16 -July 15 ]
Phalkha-------[ July 16 - August 15 ]
Khuadokha--- [ Aug 16 -September 15 ]
Nokha------- [ September 16 - October 15 ]
Kaukha-------[ October 16 - November 15 ]
Theino sihkha [ November 16 - December 15 ]
Tunkha-------[ December 16 - January 15 ]

Kawlkha leh Zomite khasimna kibang hi. Kawltawh kinaipen ihih ciangin amau tungpa aa kingah hithei kha ding hi.

Khuahun khendan.

Tunkha, Dotakha, Dopikha, Zingkha.
Hihhunsung pen Lopawihun ahi hi. Khamtungah Khuahun-3 om hi. Tuk, Phalbi, Khuakhal ci uh hi. Khamtung alum-avotna zui-in khuahun kineilai hi. Simgam, gamlai, tamgam[ zo] ci-in kikhen hi. Gundung aniamlam nisa mun teng pen Simgam ci hi. Alaizang alum-avot hoihbekna munte pen Lamlai ci hi. Mualdawn avotpenna munte pen Tamgam ci-in khendimdiam uh hi. Lopawihun leh anlakhun kibanglo hi. Simgam pen khualum ankung pobaihin kila baih hi. Tamgam pen zekai hi.

Lopawihun pen thupi mahmah hi. Zekai le-u ankung hoihlo hi. Khuahun paipai tawh kidemin naseem uh hi. Cimno seldingin kipan hi. Nisa mahmah sungah, tawlnga lo-in lopawi uh hi. Gim mahmah uh hi.

a. Taangni sa ei kaduangdamtui phul, mazap tulta nang khan aw, naliimnuai aw e.
b. Mazap tulta nang khan aw naliimnuai aw aa, khang Ciautui aa limnga bang laamnuam naveng
ee ... ci-in lasa ngeungeu uh hi.

Singkungliante tehno suakin vasate khuang kiaukiau uh hi. Vasate in buutom uh hi. Anu leh apate kidelhsuk kidelhto uh hi. Vasa namkim haam kizaa a, lokhawh gimlaitak tawh khawhsa nate beikuanin kikial pianpian tawh tangkhua khaalin huih nungin singtehte vantungah lendiaidiai uh hi. Meigong tagahte leh uusi nausite lunglengin kapkap thei mawk uh hi. Vasate alamdangdangin haam uh hi. Tuate in lungsimngeek sukha mahmah hi.

Kaneulai-in Heilei pan a Kaptel Saang hong kah kalawm Suan Kho Kam tawh kikhawlin kavak uh hi. Gamsungaa vasa haam kazak ciang un kaciing pahpah uh hi. Kaciindan uh kibanglo hi. " Keu taw lek, keu taw lek " kacih pen aman, "Pengpe lep, peng pe lep" cisak hi. " Bawngkong khak aw, bawngkong khak aw, " kacih pen aman, " Thang Khual khel bawk, sakhau sia kuah, gatam ciip pet" cisak se hi. Tudongin tua vasa haam kaciin ciangin , tua kammal teng zomlo-in ka om thei kei hi. Tudongmah in kalungsim hong phawnglaai mahmah hi.

a. Zing kazinna sawlbang kaheina navaang ngai-in duanghul ing ngaih aw..
b Duanghul ing ei sausiang mamawh huihkhi dam seem zinleeng biak sanglah dam zawng e...

Lopawi mankhit ciangin Sialsawm Lawm-an kine aa Tualbawlin guahtui ngen uh hi.

Gamkha, Taangsihkha, Tangkha, Phalkha.
Hihhun pen Tukhun kici hi. Ankungte hahhun aa lokin mahmah uh hi. Tua hunsungmahin an pawlkhat kipallam theita hi. Tangpal kisik ahihmanin Taangsihkha kici hi. Akialpiante in taanggui valmasa sikin leep thei uh hi. Tua pen lakhunlo aa kila ahih ciangin anpallam kici hi. Aalu kikhuat theita hi. Maino gahmasa kine hi. Begau kikhon thei hi.

Ankung gah leh paak hong kithawita aa azu-ava laang ahih ciangin lohun kipan uh hi. Pasal kizente in zusa vasa siahna thaang tuamtuam bawl uh hi. Lokiimah daai kai-in thaangtel, tehlop, thaang'kun, vaithang khaakin siah uh hi. Theikung omnate-ah naupangte in kithaang khaak uh hi. Ki, vahui, vakhu awkthei hi. A hingin ciahpih a, innah khawi thei uh hi.

Gamsate leh zu leh vate alauna dingin Buuk sungah meikhu tawntung hi. Buukgeih tausaang dawhin vasate vil uh hi. Cimphawngin kilong tumin lasa uh hi. Lohunna aa kizang vante pen kibik, kilong, tamngai, tulit, gawsem cihte kitum hi. Nungak tangvalte kigaldonin la kipaih uh hi.
Galkap nuamte lunglenla kipaih kaphawklai hi.

a. Pupa gamlei ih Zogam nunnuam Buuktual tausang gal aa don san nawnloh ding aw vang kon
ngaih aw e...
b. San loh dingaa lungaa nonggulh leh tongdam nemin sialzin bang kha aw lawm aw e.... kici uh.

a. Kei ngaih bangaa nong ngaih aaleh anglai paai bang hong pom vang ee huihkhi dam seem in
hong bawl keivang ngaih aw e..
b. Bawh aal hi vaw lungdeih aa khawi di, minthang tungmu vanlai hileng vanah hong laam pih
vang e ngaih aw....

Vasa khawlnopna singhiangsaang dawnah milim sailitawi khat kidaapin khai hi. Ankungte lak ciangphutin a tungah khau khung uh hi. Lobuuk tausaang panin akhaubul khih uh hi. Tua khau kai-in vasate hawlkhia uh hi.

Zingkhuavak tungin taangval kiveekte in lawingeet, [lenle,pengkul] tumin kuankhia uh a, a za khempeuh tho-in kizui khengkhang uh hi. Khuamualah kingak uh a, nungak tangval lohung khempeuh tonkhawm uh hi. Khangno kikholhna hoih mahmah zong ahi hi. A ciah ciangin sawl kipaihin khuamualah kingak uh hi. Khangnote lohunhun ngaklah

Khuadokha, Nokha, Kaukha, Theinosihkha.
Hih hunsung pen Phalbi ahi hi. Khawhsa ante minin lakphat hi. Khaigah khempeuh kaikhophun ahi hi. An neihsunsun kiseng hi. Anhaute anlakhunin gim mahmah uh hi. Khuado ciangin an a tamzaw kikaikhawm khinzo hi. Khawhsa anthak kineta hi. Taangzu vaimiimzu deih bangin kisa hi. Ei Zomite Khuado Lawm-an pen nitumnagam aa aneih uh Thanksgiving tawh kibang hi. Anlakpawi cileeng zong kikhiallo ding hi.

Aisate in Tuksung an zongin vakkhia uh hi. Anlak man ciangin khuadam ahihmanin a kuavang hu-in taikhia nawnlo hi. Tua hunsung thau mahmah hi. Naupangte Aisawkin kuan uh hi. Tua hun laitakin Aigia min baak uh hi. Hih te zong khangnote gualnopna Sport namkhat ahi hi.

Phalbi sungin gualnopna pawi khempeuh kibawl hi. Hihnei gal-aite, Tongte, Mopawi bawlte in Phalbi khuavot sungin hih uh hi. Khuavot ahih ciangin a uih amuat tawm ahihman hi.

Kumkhendan.

Mikaangte in kumkhat sungaa ni omzah pen kumkhat leh khat kibangsaklo uh hi. Nikhatin kikhai sak uh hi. Ei Zomite tua bangin i thei seksi hi. Kumkhat ni-364 hi-a kumkhat ni-365 ahi hi. Tua gel kilumlet tawntung hi.

Laisiangtho sungah Kum sagihsim a ciangtan thu pawlkhat om hi. Lokhote in kum-7 a cinkumin leitang tawlnga sak hi. Lokho lo uh hi. Sila neite in, Kumsagih a cin ciangin sila suahtakna pia uh hi. Summetkhate in kumsagih a cin ciangin maisak uh hi.

Ei Zomite in Behiangkum cih nei hi. Tua kumin Behiang hoih aa gahpha mahmah se hi. Behiangkumin kialpi tung thei hi. Pulnatna tung thei hi. Gamsi, tuahsiatna tam hi. Khuahun sia lua-in huihpi pingpei nthahaat hi. Tuikhang hi. Meikang, tuikia, gamsi tam hi ci uh hi.

Behiangkum pen koipan kipanin kisim ahitam kitheilo hi.

Khangluinai.

Tuhun bangin khutbuhnai, sabuainai, khuapitau-nai cihte omlo hi. Zingthawhhun, luphun cihte pen Aakkhuan zui-in nagamta uh hi. Zingsang khuavakma-in aak thumvei khuang hi. A thumveina ciangin khuavak hi. Vaikin a om ciangin aakmasa khuanin tho uh hi. Vaingeina ahihleh Aakthumvei na leh khuavak kituak hi. Innsimah aaklui khuangthei khatciat aneih nang un hanciam uh hi.

Zingsol, nitaksol leh khasuah khatum, nisuak, nisang, nisun, nikai nitum enin hunsehin naseem uh hi. Thekhuan ngai uh hi. Nitak the a khuan ciangin khuamial tawh kizom pah hi. Lokinte nitak the khuan ciangin ciah uh hi. Zingthe aa thote pen zekailua thei hi. Khangthakte bangin hunciamtehna aneihloh hangin ganhingte leh vantung ni, kha, aksite enin manpha takin ahunte zang uh hi.

PUPATE KI-UKNA UPADI.

Ih Pu ih Pate in laibu laikung neilo uh-a lungsimkhuakpilna leh ciaptehhaatna zang uh hi. Amaute in upadi thukhun a zat ciangin gatangkaai-in thulu khatkhit khat sotin sut ngiatngiat uh hi. Palsatna zui-in liau or gaam ci-in dan kipia a mawhna thaman saang sak uh hi. Thukhun sungaa thukham upadi palsatna thaman ahi hi. Liau leh Gaam pen a khiatna kigamla lualo hi. Lawk cih kammal khat neilai uh hi. Hausa thupha manglo a, ama liausum pialo ahihmanin Lawk ci-in aana tawh aneihsa khatpeuh la uh hi.

Liausum sehdan tuamtuam.

1. Lawi-1, Lawi-4, Lawi-8.
Lawi-1 ciangin Ks 30, Lawi-4 pen Ks 120, Lawi-8 ciangin Ks 240 ahi hi. Luangthu zah aa thupi thuliante ah Lawi-8 liauna kizang hi. Mihing tungaa khutkhial aa sihna ciang a tung thei thute, mihing nuntakna susia khialhnate tungah kizang zawdeuh hi. e.g. Numei leh pasalvai-ah zawlgai aa atenpih keileh, Lawi-8 ngen hi. Zi amakleh Lawi-8 kiliau sak hi.

Nidangin zawlgai pen sia-ngaihsut mahmah hi. A tenpih zongin mindaiman ci-in Lawi-4 ngen teitei uh hi. Mizi tungah akhialte pen zineipa in amakleh, Lawi-8 ngen a, amak keileh lawi-4 ngen hi. Midang tawh mawhna hangin numei amakleh numeiman kipia kik hi.

Tualthahna pen Lawi-8 sangin niamzaw ngeilo hi.

2. Sial-1, Sialpinuta, Sial-3.
Sial khat ciangin Ks 200 ahi hi. Sial pen mo leina tawh kisai-in kinakzat zawdeuh hi. Numei mawhna hangin kikhenna apianleh Sialkhup beizah kipiakik hi. Moleite aadingin vangikpi ahihmah bangin a piakikte aadingin zong vanzang hetlo hi. Nupa kikhen ding haksa saktuam mahmah hi.

3. Tau-1, Tau-2, Tau-3.
Taukhat ciangin Ks 3 tawh kikim hi. Tau-3 liaunate pen thuneu zawdeuh guktakna, migensiatna, zuauphuakna, mi suktuahna cihbang thute tungah kizang hi.

4. Tuk-3 dan.
Vok tuk-3 dan pen muntam-ah zang uh hi. Logam kigi keekna, innluang kigi keekna, tuilam suksiatsakna, logamsing kiphuksak, ankung kisuksiatsak leh thutuamtuam ah kizang hi. A vanman a loh banah tuk-3 kiliau sak hi. Vok tuk-3 liauna thu tam penpen kha ding hi.

5. Siattutna leh siansuahna.
Innsung huangsung lungmuanna susia thei thu tuamtuam om hi. Midangte huang sungah gulsia tangsia kipailo hi. Gamsung tuahsiatna a omleh, innhuangsung kilutpih nuamlo hi. Leengla, zintung, innkawm mikhatpeuh in, tua innsungah a omsungin tuahsiatna aneih ciangin innsiansuah ci-in thuumna nei masa hi. Inntek lungkimna bangin a nget bangbang piak kul hi. Luangman zahzah mah kingen lel uh hi.

Biakinn ahizongin, mikhatpeuh inn ahi-a, a huangsung ahi zongin nupa-lupna tung ahi zongin, numei leh pasal mawhna a bawlleh, Lawi-8 mah gaam hi. Biakinn ahihleh Biakinn aapna sumbeizah kiliausak a, inn-aapna kibawlpha kik hi.

6. Zehphi, Zehpik.
Nidang Tualbawl hunlai-in khuabupin zehtang uh hi. Zehphi or Zehpik te in, Tualbawlna beikhempeuh loh hi. Mikhat in Dawipi-dawitaang athoih ciangin a siampite thupiak bangin zehtang uh hi. Innnung phaitamhuang kongkhak vang leh konbiang kongkhakvang khuam tungah sawlbawk-hing khai uh hi. Tua sawlbawk kipaihkhiat matengin kimawklut ngamlo hi. Inntual tawnnuam leh zintungnuam a omleh zehtang maw tanglo dong masa uh hi.

Zehphi a om ciangin inntekte kithoihna sumbei teng loh uh hi. Gannoman, siampipa nilawh, siampipa sikdam, bangzah bei dongin loh hi. Zolam leh Pawite in Dawipi thoihna dingin meipum zang theu uh hi. Tua hi-a, zehphi khak ding kilau mah mah hi.

Zomi ih Pu ih Pate hunin thusia khatpeuh a omciangin Hausazum kitun pahpah lo uh hi. Thute a neu theithei dingin hanciam hi. Leenglakhah paisak phot hi. Tua Leenglakhahpa tungah khial ahi zongin, k"khial kei ung" a cinuam uh ahi zongin thuzasak kik uh hi. Khial a kisak ciangin zubeel khat tawh kuanin vathuum uh hi. Thuumna zubeel pen phel,gaphel sangin neuzaw theilo hi. Thuumna a omleh a kimaisak tamzaw hi. A thuumnop keileh Leenglakhahte in Hausa zumah zubeel tung uh hi. Zubeeltung cihpen thubawl [tayasuai] acihna ahi hi.

Hausazum pan khensatna dan mawhna thaman pen liautuak ci uh hi. Khangluite in lungkimlohna thukhat hang aa amat sum ahi a, van ahizongin gaam ci uh hi.

Ih Pu ih Pate in upadi-thukham hiteng ci-in amalin nei tuanlo uh hi. Apiang bangbang bangtawh kituak hiam, ci-in thukhen uh hi. Tualthat hoihlo hi. Mihinggau kizo lo hi. Kuaman imcip theilo uh hi, ci-in um hi. A imcip zongin ama luang in sawng teitei hi, ci-in um hi.

Zuau gen kei un. Zuau in a khaap tawn hi, ci-in kihilh uh hi. Mi gensia kei un, thopi in napuak hi, ci uh hi. Ih genkhempeuh biciing panin hong ngai om hi, ci uh hi. Tua pen Pasian cinuam maw, asiam maw, dawi maw khatpeuh cinuam ahi hi. Thallam cilsiat eimau tungtu ci-a, eimau hih bangbang eitung hong tukik thei hi, ci uh hi. Hih thubulphuh pen "nang tunga hong kibawl ding nadeih bangin nalawmte tungah nabawl in" acih thukham mah bang ahi hi.

Angkawmna.
Numei leh pasal lupkhopna pen thaanghuai ngaihsut mahmah hi. Gamsung kuannuamte'n numei luppih lo uh hi. Galkapte gamsungah numeiluppih a omleh a taltangah thautang lut hi, ci-in gen uh hi. Taanglai Siampite a Siangthomun a lut uh ciangin nipikaalkhat kisiansuah masa a, a zi tawh lumlo hi.

Nupa lupna tungah midang amawh khakleh, innteekte in sia-tuaklawh hi. Amau lupna tungah midangkhat tawh amawh khak leh, amawhnu amawhpa in amawhlo zaw pen suun hi ci uh hi. Ei khangah zong paulap ding mitmuh tampi om hi. Suun, cih ciangin sihna hiam dammawhna hiam khat teitei tuak cihna ahi hi. Damlo aa sibaih tamzaw hi.

Nu leh Pa zahtakna.
" Nu leh Pa thu mang un, Nu leh Pa thumang nahlawh peek hi" kici hi. Nahlawh peek cih ciangin thuphasaang gennuam ahi hi. Masuan vang hi, daupai hi, mainawtin nuamsa uh hi, ci hi. Tua mah bangin uunau sungah Nu leh Pa vakte a dangte sangin lawhcing zaw veve uh hi. Nu leh Pa samsiatna taangtung hamtang ci uh hi.

Nidangin salung-sakal, aakgilpi, sanaangkhil cihte Nu leh Pa zahtakna khanghamte zahtak piakna-in nesak uh hi. Bangkuasung aa kine anlehtui kihawm khempeuh Nu leh Pa tanh kipia masa hi. Nu leh Pa tunga ih bawl bangbang ei tungah hong tungkik ding hi.

PAUNAK-THUPIL.

Paunak pen Pilnasaal tawh kibang hi. Mihing piankhiat aa kipan nuntaksung theihhuai thute Paunak kammal zangin thuhilh a, kimangngilh ngeilo hi. Ih Pu ih Pate zong minampi minamliante mah bangin Pilnasaal ahi Paunak kicingtakin nei uh hi. Thukhatpeuh a om ciangin thutampi gentaangin Paunak khat kigenleh, muitu-in deihna hoihtakin kitel pah hi. Laibu hongaa sim kullo hi. Tua Paunakte sisan sungah kiguangsa hi-a, asia-apha khensiamna thuhilhna in kizang hi.

Midangte aapan kilalo Zomi-tualsuak Paunak honkhat.

Akpi nawi hawm. --------------------Baaltung tuisun.
Aaktui suam leh sila suam------------Baak bang.
Aakpi khuan hang khuavaklo---------Baakvaat bang.
Aakgeh tuahloh zawngkhal-----------Bangkuakanzo gatangthawl.
Aakta duhgawl kilawh khup----------Beelgongheek leh thei vatuk.
Aakkhaguhin saiman-----------------Boih in kamei atunciang Tongnign ci.
Aakta mangkuan kitutu--------------Beli pakh.
Aak ihmu bang-----------------------Beli thoknawn gahpha.
Aakekkawi nuihsan------------------ Buipi leikei zong khuangai.
Aak ekkawi lawngngam,suantaat-----Bui phakkuan aatawp.
Aisa longeek aazol--------------------Baibek zingtho.
A simasa puantuam tang.
Aikuahan,tapkualhan.

Ciahkuan baal em.------------------- Dahpa taptungkal.
Ciamnuih galsuak.------------------- Dahpa kawlkhuang.
Cici tavak----------------------------Deih teel vaal.
Cimnuai aa sa kibak Geltui ah thuk---Deeklam tuktum zong galsuak.
Cinana sihphut,veih------------------Duh omna leh ngaih omna.
Ci omlo sa limlo----------------------Duhop samalman.

Gangmuan--------------------------Hausa sialkhaulet.
Gallu kihta gallu tuak----------------Hausa tel in kuangzawn ban.
Gang pil leh uipil kimanzolo----------Hausa thu leh naupangthu.
Gipzong leh Khuaizong-------------- Hakai pahtak lungheng.
Gilpi leh sakhau---------------------Hikpi cihkhap zong nemtuam.
-------------------------------------Humpi gilkial in piauneel bak.

Khatlah katem khatlah kapai--------Lamsak leh Pute kineek zolo.
Khatveileh simsingpak,khatvei------Lawhsia leh zi khek ngeina.
Komkim tapasal sagihnei zong nukik Leiluah suangluah bang.
Kamsiam sialleisang, kamsian-------Lawmngaih leh mei-amsa.
Kawlzong tuidamin kiho-------------Lozonkhelh kumkhat zizonkhel khankhat.
Kawlmangthu aakpin phiat----------Lamtom nuam kumkua aa tunglo.
Kawlgit suluk-----------------------Lungnuntak.
Khaupe in asihnading kungmuizuan-Lingkhei bang.
Kaunei kisungsia.------------------
Khausaulua kikai awk--
Khaikha aguiah gah-----------------Mihing leh Papo.
Khuanung thutheih sanuakap-------Mizawngpau leh tuisungpau.
Keeltatnua aa keeldaikai------------Maitang singhawngbelh.
Kawlzawng naipuanteeng-----------Meima lo-ah tho tulo.
................................................................Meikhupaisuak.
Nu leh Pa thumang nahlawhpeek---Meimalian kideihlo..
Nahtangzong khil kinei-------------Mittaw sialkhaulet.
Namtomhauh leh tuita khan--------Muzong hamsia.
Nauzaw ektumpai------------------Meikhulian guan.
Naupang silpakdeih----------------Mimzangaa lawikai.
Nunglam sodawh-------------------Mualmongaa meikai et.
Nunglam mitnei.-------------------Muhloh su bek kilei.
Numeithadah kungmuitu-----------Muizanglua kipeisat.
Nene puksi omlo-------------------Miksi zong lubawk kiguang.
Numeigilo sukpum kuaitan---------Mikhut aa gulman.
Numei vaakhat thusiazong---------Meiawngkaal aa nisa.
Numei meisakaa mawh meikhangahtomlo
Numei sutpom aval omlo
Numei gilo phungkhen--------------Pasan sialneek.
Numeilo-in inn kisuanglo-----------Pathat tokhom guan.
Numeikhua leh sakhi khua----------Pengpelek bang aa tungnun kituh.
Nupi gilkial beelkek-----------------Penglam cisel.
Naucing muanhuai awngahta.-------Pu lo-in Han tanglo.
Nupa lungtuak khuatazo------------Phim leh khau.
Nakeel luphum---------------------Phalbi zuau ngeilo.
...............................................................Phalbimang.
...............................................................Phuluum phulnang leikhan petlet.
Sakhi a pi san a no san
Sakhi in atatnang kuamkua khual
Sa aahang sa-in si,galhang galaa si-- Taanghaamkin bang.
Sialkop gosa zong kikhen----------- Tagah nawimuh.
Siampi lo-in gua kisaatmawh.-------Tagah nuamsa gawldawnah tuang.
Sagil tahloh thukiplo----------------Tapahawmthawh tualgalsuak.
Sahang meilet----------------------Tanu pahtak zawlgai.
Sahaang langcin sangaklaang.-------Tangtel sihtan.
Sahaang in agial zahtak-------------Thawlhawm aginngeih.
Sakhimanlo ngaltangtum----------- Thadah hampat.
Sakhuai----------------------------Thebetkhiat bang.
Sapultuak bang.--------------------Tui leh nga tuisung ngakhiat.
Sazuk kipuak.----------------------Tuipi luangdialdial in luangkuatai.
Sihlah lel hinlah lel.-----------------Tuithuklua tanglo.
Sileh hing kimu---------------------Tuibuasa kiluak theilo.
Sialnupa zong sihphualah kiliak.-----Talzol zong.
Simbeng zong kimcitciat tangzang kiguan.
Sung in duh aa laizommel phawklo.
Va-ak utong aa kibawl-------------- Uimisineek.
Vansam bang aa bul neilo----------- Uipi lehsaguhbawk.
Vokkhialtaivai in vokpikunngak suankhia. Uita atatnaah zual.
Vainung guahsia inlap.--------------Uipi vakvai insaguhbawk tuak.
Vutlak veihpek.---------------------Uipi leengla zong nuamtuam.
................................................................Ui in aluak nekik.
................................................................Uitui buaksuah.
Zawlgaimasa in zawlgai nunung ko.- Uimeikaang bang.
Zawngin akhawnko-----------------Ngalhapaksa tum ngeilo.
Zawngha theilo zawngha hilh.
Zawlthu kaalah sialthawl.
Zawngkhua-ah hawh zawngneekne, kikhua ah hawh ki neekne.
Zawlui leh lamlui.
Zawnglohun, uipi sabeelcing.
Zawlta khuasuak demzo omlo.
Zawl hel in sukpum tawilo.
Zawng in ne aa ngau in thalpuk.
Zawhngeu taneih.
Zingguahzu leh makthak si.
Zum leh saili aa si omlo.
Zu inzong alawl sihpih.
Mawmaw thutahson [sihzangpaunak]
Thallam cilsiat eimau tungtu.

Sumlei-sumzuakna tawh kisai vantuamtuam.

Nidanglai hong uk kumpidang akhanma-in dangkatang kizang ngeilo hi. Van leh van kikhek uh hi. Mikaang kumpi hong khan ciangin Dangkatang hong piang hi. Agiktehna tawikhai tawisuang kineilo hi. Van kileite in agolna leh atamna zui-in a man seh uh hi.

Antehna.
Anneektehlawh khat ciangin bawngnawihai-8.
Anneektehlawh-2----lawhbeu -1
Lawhbeu-2----------Haii 1
Haii-2 ---------------Seng-----1
Seng-2---------------Seu------1
Seu-5 ---------------PANG--1
Pang-2 --------------Beem---1[Seu=10]

Atom-asau, asaang-aniam tehna.
Beliphei. belitung.
Zungkhat.
Tukkhat.
Voktehna aa kizangteng hi.

Khaapkhat.
Tongkhat.
Laamkhat.
Innlaam leh Leilaamtehna hi.

Khaapkhat.
Kalkhat
Innkamongtan.
Kongbiangtan.
Inndungtan.
Kuampikhattan.
Nikhatpainatan.
Agamla sansaat aagenna hi.

Siakmittan.
Khuktan.
Kawngtan.
Dintan.
Innkhumtan.
Gawtawntan.
Asaanna leh athukna tehna hi. Tuithuk ih gen ciangin gawtawntum pen athukpen aa kigen ahi hi.

Samzangcia, phimcia, kaucia.
Miksicia.
Cindumcia.
Taangtangcia.
Meneucia.
Khutdawhcia.
Tangaicia.
Pheicia.
Pumcia. Pheekhualcia.
Beemcia.
Saicia.
Aneu genna leh alian genna hi.

Khutpimaicia.
Khutpeekcia.
LawhkhukpiciaTaptungcia.
Inntualcia.
Innhuangcia.
Logamcia.
Azailam genna hi.

Zabo.
Tongsu.
Sialtal phacia genna hi.Leitung pilna in hongbat ciangin Piciang,pikhau kizang hi. Asang aniamtehna vanhoihnono leh agoltehna agiktehna vantuamtuam kibawl hi Video cemera hoihte tawh mualsangte kizaihleh tuipi pan bangtan saang cih kilangpah hi. Innsangkhat kizaih leh adungavai azaina asanna avekin kilangpah lian hi. Piciciang hoihnono leh pikhaulamdangnono kibawl hi. Agiktehna pen Oz aa kipan Tanzakhatgik tehna nangawn bawl uh hi.

Wisdom is better than silver and gold. for seek it find it and lost not thy soul. Pilna in ngun leh kham sangin manphazaw hi, tua hi-a, zong in, mu in, na kha mansuah kei in.

Thang Siangh.

No comments: